تاثیر تغییر کاربری، پوشش اراضی و اقلیم بر رواناب سطحی با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردی: حوضه آبخیز سامیان اردبیل)

تعیین اثرات تغییر کاربری اراضی، پوشش اراضی یک حوضه آبخیز و نیز تغییرات اقلیمی منطقه بر روی میزان دبی خروجی حوضه در مناطق خشک و نیمه خشک در مطالعات هیدرولوژی بسیار حایز اهمیت می باشد. SWAT یک مدل هیدرولوژیکی نیمه توزیع شده است که برای ارزیابی تاثیرات مدیریت اراضی و آب وهوا، مواد مغذی و حمل و نقل سموم در مقیاس حوضه های آبخیز توسعه داده شده است. لذا جهت بررسی عوامل اقلیمی دما، بارندگی، خصوصیات فیزیوگرافی و استخراج واحد های پاسخ هیدرولوژیکی حوضه به منظور ارزیابی تاثیر تغییرات اقلیمی و کاربری-پوشش اراضی(LULC) بر دبی رواناب سطحی حوضه سامیان، از مدل SWAT و سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، استفاده گردید و نتایج نشان داد که اثر تغییرات اقلیمی در میزان دبی خروجی حوضه بیشتر از اثرات تغییر کاربری و پوشش گیاهی(LULC) می باشد. تاثیر تغییر اقلیم در میزان دبی رواناب تولیدی حوضه قابل توجه بوده به طوری که حدود ۳۸ درصد میزان دبی رواناب تولیدی حوضه در دهه ۲۰۱۹-۲۰۱۰ نسبت به دهه ۱۹۸۹-۱۹۸۰ تغییر پیدا کرده است. عملکرد مدل SWAT در مرحله واسنجی و اعتبارسنجی دبی رواناب خروجی حوضه توسط ضریب کارایی نش-ساتکلیف (ENS)، ضریب تعیین (R۲) و ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) مورد ارزیابی قرار گرفت و مقادیر این ضرایب به ترتیب برابر ۵۷/۰، ۶۸/۰ و ۰۵/۶ در مرحله واسنجی و ۵۲/۰، ۶۷/۰ و ۶۸/۵ در مرحله اعتبارسنجی به دست آمد که نشان می دهد مدل SWAT در مرحله واسنجی و اعتبار سنجی دارای دقت خوبی است.

کلیدواژه ها:

تغییرات اقلیمی ، مدل SWAT ، واسنجی و اعتبارسنجی ، LULC