مدلی جدید برای تعیین ظرفیت تولید برپایه کارایی، قیمت و هزینه و تفکیک زیان ناشی از ظرفیت تولید و ناکارایی

هدف: در این مقاله مدل ترکیبی برای تعیین ظرفیت تولید با درنظرگرفتن ورودی و خروجی ها براساس کارایی پرداخته و زیان ناشی از عدم استفاده مناسب از ظرفیت تولید نیز محاسبه می شود.   روش شناسی پژوهش:  تحقیق حاضر از نظر نوع هدف، کاربردی و از لحاظ نوع مطالعه بنیادی است. روش ارزیابی ظرفیت تولید، براساس مدل تحلیل پوششی داده ها است که  برای ارزیابی کارایی و عملکرد مناسب بوده و قابلیت تعیین ظرفیت تولید را نیز دارد. در مدل های موجود ارزیابی ظرفیت تولید، با فرض امکان تغییر تمامی ورودی ها/ خروجی ها با یک ضریب ثابت (مدل شعاعی) و یا با فرض تغییر مجزا در تمامی عوامل موثر بر تولید (مدل غیرشعاعی) بیان شده اند. اما در واقعیت ممکن است در سازمان ها/ شرکت ها برخی ورودی و خروجی ها به صورت شعاعی و برخی از آن ها به صورت غیرشعاعی تغییر کنند. در این مقاله، مدل جدیدی برای تعیین ظرفیت تولید ارائه شده که ظرفیت تولید را در حضور عوامل شعاعی و غیرشعاعی بصورت توام می سنجد همچنین قابلیت تشخیص زیان ناشی از هر یک از مواردی مانند قیمت خروجی ها، قیمت ورودی ها و یا مقدار کمبود خروجی و مازاد ورودی را دارد و مدلی مناسب برای ارزیابی ظرفیت تولید در مسائل کاربردی و واقعی است. یافته ها: رویکرد پیشنهادی در این مقاله به ترکیب نکات مدل شعاعیCCR و مدل غیرشعاعیSBM با هدف تعیین ظرفیت تولید و نه فقط سنجش کارایی می پردازد و به کمک آن می توانیم ظرفیت تولید را علاوه بر داده های شعاعی، با حضور داده های غیرشعاعی ارزیابی نماییم. در مطالعه موردی دوازده بیمارستان با ورودی ثابت پزشک، و ورودی متغیر پرستار و دو خروجی بیماران سرپایی و بستری، ملاحظه گردید که با حذف ورودی های متغیر در حضور خروجی های شعاعی و غیرشعاعی بهبودی در کارایی حاصل نمی گردد. از طرفی نتایج نشان می­دهد برخی بیمارستان­ها باید استفاده از ظرفیت خود را بهبود بخشند و در برخی بیمارستان ها با افزایش تعداد پرستاران، می توان تعداد بیماران سرپایی و یا بستری را بیشتر کنند و عملکرد بیمارستان ها را بهبود بخشید. سپس با استفاده از تجزیه کارایی ها عامل ناکارایی و مقدار آن مشخص گردید. مدل ترکیبی تعداد واحدهای ناکارای کمتری را نسبت به مدل BCC خروجی محور نشان می دهد. اصالت/ارزش افزوده علمی:  در این مقاله مدل ترکیبی ظرفیت تولید در حضور شاخص های شعاعی و غیرشعاعی ارائه شده است  که می تواند مقدمه ای برای ارائه مدل های DEA ظرفیت تولید تحت شرایط ورودی و خروجی های متفاوت باشد.  

کلیدواژه ها:

تحلیل پوششی داده ها ، ظرفیت تولید ، مدل ترکیبی ، هزینه ثابت و متغیر تولید