بهبود برخی خصوصیات فیزیکی خاک در اثر تغییر کاربری(مطالعه موردی: بخشی از اراضی شهرستان بجنورد)

امروزه، تغییر و تبدیل کاربری اراضی به یکی از نگرانی های قابل توجه در سطح دنیا در زمینه تخریب محیطزی ست و تغییرات اقلیمی جهانی تبدیل شده است. از آنجایی که تغییر کاربری اراضی از مسائل مهم و شایع درایران است، در این پژوهش بهبود برخی خصوصیات فیزیکی خاک در اثر تغییر کاربری اراضی در بخشی از اراضیشهر ستان بجنورد واقع در شمال شرقی استان خراسان شمالی مطالعه شد. بدین منظور از ۵ کاربری مرتع، دیم،باغی، شالیزار و جنگلکاری شااده از ۲ عمق ۳۰-۰ و ۶۰-۳۰ سانتی متری در ۳ تکرار به گونه ای که از لحاظ موقعیت شیب و مواد مادری یک سان باشند، نمونه برداری انجام شد و تجزیه و تحلیل آماری به صورت فاکتوریلدر قالب طرح بلوک های کامل تصادفی صورت گرفت. نتایج نشان داد پارامتر کاربری بر میزان درصد شن، سیلتو رس در سطح احتمال یک درصد معنی دار و دو پارامتر عمق و اثر متقابل کاربری بر عمق تاثیر معنی داری بریکدیگر نداشتند. همچنین هر سه پارامتر کاربری، عمق و اثر متقابل آنها بر میزان جرم مخصوص ظاهری خاکدر سطح احتمال یک درصد معنی دار شدند. تغییر کاربری اراضی بر میزان جرم مخصوص حقیقی در سطح یکدرصد معنی دار شد اما پارامتر عمق بر صوت معکوس معنی دار نشد. اثر متقابل کاربری در عمق بر میزان جرممخصوص حقیقی در سطح پنج درصد معنی دار شد. تخلخل خاک نیز تحت تاثیر کاربری، عمق و اثر متقابل آنهاقرار گرفت. اثر کاربری بر پایداری خاکدانه ها در سطح احتمال یک درصد معنی دار و دو پارامتر عمق و اثر متقابل تاثیر معنی داری بر یکدیگر نداشتند. کاربری جنگل در مقایسه با دیگر کاربری ها با اختلاف چشمگیر بیشترینمیزان شن را دارا است این در حالی است که کاربری دیم با اختلاف زیاد دارای بیشترین میزان سیلت می باشد. درادامه کاربری مرتع با اختلاف بالا بیشترین میزان رس را در مقایسه با کاربری جنگل به خود اختصاص داده است. میزان جرم مخصوص ظاهری در عمق ابتدایی یعنی ۳۰-۰ سانتی متری خاک در تمامی کاربری ها بیشتر از عمق ثانویه یعنی ۶۰-۳۰ سانتی متری خاک می باشد. در رابطه با جرم مخصوص حقیقی، دو کاربری مرتع و دیم در عمق ابتدایی، جرم مخصوص حقیقی بیشتری نسبت به عمق ثانویه دارند این در مالی است که سه کاربری باغی،شالیزار و جنگل در عمق دوم دارای جرم مخصوص حقیقی بیشتری می باشند. میزان تخلخل به استثنای کاربریمرتع که در عمق ابتدایی نسبت به عمق ثانویه روند افزایشی داشته، در مابقی کاربری ها در عمق ثانویه بیشتر ازعمق اولیه می باشد. همچنین میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه ها در تمامی کاربری ها در حالت الک خشکبیشتر از مالت الک تر می باشد. وجود مواد آلی زیاد و به دنبال آن تجزیه بقایای گیاهی در کاربری مرتع سبب شده تا کاربری مرتع کمترین میزان جرم مخصوص ظاهری را داشته باشد زیرا مواد آلی نسبت به اجزاء معدنی، تراکم ووزن کمتری دارند. بیشتر بودن میزان تخلخل خاک در کاربری مرتع، به دلیل حضور مواد آلی و فعالیت میکروبیبیشتر در سطح خاک می باشد که موجب تخلخل بهتر خاک نسبت به دیگر کاربری ها گردیده است . اما در سایرکاربری ها عمق ابتدایی به علت لگد مال شدن توسط انسان، دام و ادوات کشاورزی از میزان تخلخل کمتریبرخوردار است. در ادامه در میان کاربری ها، کاربری شالیزار و باغی بیشترین میزان پایداری خاکدانه را به خوداختصاص داده اند.

کلیدواژه ها:

تغییرکاربری ، خصوصیات فیزیکی ، خاک ، بجنورد