بررسی وضعیت گاهنگاری عصر مفرغ شرق لرستان (مبتنی بر کاوش لایه نگاری تپه گریران الشتر)

یکی از نواحی منطقه زاگرس مرکزی که کم ترین مطالعات گاهنگاری در ارتباط با دوره مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاهنگاری مربوط به زاگرس مرکزی بیش از هر ناحیه دیگری، در حوضه رودخانه گاماسیاب در نهاوند و کنگاور متمرکز شده است. انطباق گاهنگاری لرستان و دره گاماسیاب در عصر مفرغ با مشکلات عدیده ای مواجه است. از سویی، گاهنگاری منطقه گاماسیاب و کنگاور نیز مربوط به دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ بوده و تاکنون حجم و کیفیت یافته های باستان شناختی این منطقه نیز تغییر نموده است. به منظور روشن نمودن وضعیت گاهنگاری شرق لرستان، در تپه گریران الشتر کاوش لایه نگاری توسط نگارندگان صورت گرفته است. کاوش های صورت گرفته در این محوطه نشان داده که سفال رایج در عصر مفرغ پس از دوره آغاز عیلامی، سفالی منقوش خوش ساخت موسوم به گودین III است. این در حالی است، در حوضه رودخانه گاماسیاب دوره قدیم مفرغ با سفال یانیقی شناخته شده است. بر اساس کاوش صورت گرفته در تپه گریران، به نظر می رسد فرهنگ های رایج در عصر مفرغ لرستان بیش تر با نواحی غرب و جنوب لرستان در ارتباط بوده است. در این ناحیه سفال یانیقی مشاهده نشده یا به ندرت دیده شده است. در این پژوهش با توجه به یافته های به دست آمده از کاوش گریران گاهنگاری منطبق با واقعیت های فرهنگی منطقه تنظیم شده است. بر این اساس، دوره قدیم عصر مفرغ (اوایل تا اواسط هزاره سوم پ.م) در تپه گریران پس از دوره آغاز عیلامی بدون هیچ وقفه ای ادامه یافته است. در این دوره سفال موسوم به فاز های قدیم گودین III (که در گاهنگاری گودین مربوط به دوره میانی عصر مفرغ است) و سفال پلی کروم مفرغ قدیم رواج داشته است. در این پژوهش سعی شده تا به سوالات زیر پاسخ داده شود: وضعیت گاهنگاری شرق لرستان در دوره مفرغ به چه صورتی بوده است؟ و کاوش لایه نگاری تپه گریران چگونه می تواند در اصلاح نواقص گاهنگاری شرق لرستان واقع گردد؟

کلیدواژه ها:

عصر مفرغ ، گاهنگاری ، تپه گریران ، شرق لرستان ، شرق زاگرس مرکزی