بررسی تحلیلی تاثیر زبان و ادبیت مکتب فرمالیسم بر جریان معاصر شعر حجم

برای فرمالیست ها، اهمیت زبان، در شکل دهی به فضای ذهنی و به عبارت دقیق تر، برپاکردن فضای ذهنیاست، زیرا به زعم ایشان در خلق شعر، عامل زندگی و تجربه شاعر و ذهنیت خلاق نیست. بلکه عامل، زباناست که مشرف بر این هردو میباشد. یعنی این زبان است که ذهن معنای متکامل و متعینش را شکل میدهد،بینش انسان را میسازد و زندگی و تجربهی او را در پیش چشمانش به ظهور می رساند. بدین اعتبار، هرگاهگفته شود که اصلا ارائه یک فرم تازه که جدای از محتوا نیز نیست خود هدف و موضوع شعر است و شعر، خودموضوع خودش است، این مترادف آن است که گفتهاند «ارائه یک زبان تازه، خود هدف و موضوع شعر و زبان است و زبان، خود موضوع خودش است». پس زندگی و ماهیت انسانی نیز یک موجودیت خودبسنده و قائم به ذات و در عین حال، اسیر در این دایره بسته فرم است. عالم انسانی بدینترتیب و با تعریفی که از زبان و ذهن و خواه ناخواه، عالم صورتهای خیالی او ارائه میدهد، یک عالم محصور، اسیر در خود، خودبسنده و بی مبناتصور می شود. چشم انداز بی مبنایی که زبان بر ذهن انسان دارای تسلط غایی انگاشته میشود، معنا جز ازطریق عمل به این زبان خودبسنده و بی مبنا امکان تحقق ندارد. پس همه هرچه هست، حتی محتوا (که دراساس، همان ماهیت و هویت است) چیزی جز زبان -این زبان عبارت- نیست. حتی فضاهای خیالی نیز جزحاصل درهم تافتگی و ساختارمندی زبان نیست؛ یعنی فضاهای خیالی نیز حاصل ساختارمندی این زبانانگاشته می شوند و از اینجا، غایت شعر و رویکرد شاعرانه در پرداخت «حجم» های زبانی-خیالی است. بدین اعتبار باید جریان شعر حجم (اسپاسمانتالیسم) را فرمالیستی ترین شعر معاصر فارسی و روانشاد یدالله رویایی را پیشرو این جریان مهم دانست.

کلیدواژه ها:

فرمالیسم ، اسپاسمانتالیسم ، شعر معاصر فارسی ، شعر حجم ، یدالله رویایی