مقایسه تطبیقی عوامل تاثیرگذار بر معماری خانه های تاریخی دوران قاجار در شهر تبریز(نمونه های موردی : خانه بهنام و خانه کلانتری )

عوامل زیادی مشتمل بر شاخص های مذهبی ، فرهنگی ، اقتصادی ، اقلیمی و ... از زمانهای دور تا اکنون بر معماری مسکونی تاثیر گذاشته اند و همیشه در هر دورهای باتوجه به شرایط کاربران و استفادهکنندگان از فضا، برخی از این عوامل تاثیر بیشتری بر روی فرم و کارکرد خانه داشته اند. این مقاله به دنبال منشا تفاوت بین فرمهای مختلف خانه در یک اقلیم خاص همچون اقلیم سرد ایران و در یک شهر از جمله تبریز است که میزان کارکرد عوامل تاثیرگذار در فرم نهایی خانه را ارزیابی نماید. این پژوهش از حیث نوع تحقیق کاربردی است . روش گردآوری مطالب به شیوه مطالعه کتابخانه ای و بازدید میدانی می باشد. از منظر روش شناسی تحقیق به منظور ارزیابی تاثیر عوامل مختلف از جمله متغیرهای اقلیمی ، فرهنگی ، اقتصادی ، مذهبی و اجتماعی در فرم نهایی خانه ، دو فرم متمایز در شهر تبریز انتخاب گردید. یکی فرم حیاط مرکزی که به لحاظ شکلی درونگرا بوده و دیگری فرم بلوکی که برونگرا است . با مقایسه تطبیقی خانه ها تاثیر هر یک از این عوامل در قالب ده شاخص معماری آنالیز گردید. سرانجام با توجه به مقایسه تطبیقی و تحلیل پلانها، ترسیم گراف دسترسی هر خانه و قیاس دادهها، نتایج نشان داد که در فرم حیاط مرکزی ، متغیرهای فرهنگی و اقلیمی بیشترین تاثیر را بر فرم خانه داشته و در فرم بلوکی به عامل اقلیم توجه کمتری شده است . در نهایت می توان چنین گفت که در معماری مسکونی شهر تبریز در دوره قاجار، عامل فرهنگ در شکل دهی فرم نهایی خانه دارای جایگاه نخست بوده سپس اقلیم در جایگاه دوم قرار می گیرد.

کلیدواژه ها:

معماری ، خانه های تاریخی ، تبریز ، مقایسه تطبیقی ، دوران قاجار.