بررسی الگوهای معماری بومی در پلان عصارخانه های اصفهان

صنعت اساسی ترین و مهمترین فعالیت قوم ایرانی بوده و گرانبهاترین خدمت آنان به تمدن دنیاست و تاریخ صنعت ایران،بسیاری از مسائل تاریخ فرهنگ بشری را روشن می سازد. در دوران پس از اسلام نیز،تلاش های فراوانی به منظور ارتقای صنایع ایران صورت گرفت ؛ به گونه ای که اغلب آنها، در دوران صفویه به اوج رسید. در این میان شهر اصفهان مهد هنر و صنعت گردید آنچنان که منابع و کتابهای باقی مانده و همچنین سفرنامه ها گواه این مدعاست .اصفهان در طول تاریخ مرکز علم و هنر و فلاحت و تجارت بوده و نه تنها در میان بلاد ایران،بلکه در سراسر آیا این امتیاز را داشته است که جامع هر دو جنبه ی علم وهنر باشد و دانشمند و هنرمند و بازرگان و کشاورز را در حد عالی ترین درجه مهارت و استادی تربیت کند.در نتیجه ، از هر چهار رکن تمدن بشری به سر حد کمال بهره مند بوده است .یکی از مصادیق صنعت در اصفهان؛ صنایع کارگاهی است که عصارخانه را می توان از مهمترین آنها دانست .عصارخانه به عنوان یک کارگاه صنعتی در معماری ایران؛مانند تمامی بناهای بومی دارای ویژگی های منحصر بفرد و خلاقانه ای بوده که در هر دوره تاریخی و در هر شهر با توجه به فرهنگ و اندیشه ی مردمان آن زمان و مکان شکل گرفته است .به علاوه عملکرد خاص این ابنیه موجب ایجاد فضاهایی متناسب با ابعاد ابزار و حرکات مختلف چهارپایان و کارگران گشته است در این مقاله گونه های مختلفی از چیدمان فضاها و هندسه ی آنها مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصل با توجه به ادوار و نواحی مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .این پژوهش بصورت مشخص به بررسی الگوهای معماری بومی در پلان عصارخانه های اصفهان می پردازد.ضمن بررسی های همه جانبه و مطالعات میدانی ،تطبیقی و تاریخی بنای عصارخانه ؛ مراحل کار روغن گیری و اجزاءتشکیل دهنده، نمونه های موجود در این استان؛ الگوهای پلان،همجواری ها و دسترسی ها مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص گردید تنوع هندسه آسیاخانه به سه گونه دایره ، هشت ضلعی و مستطیلی تقسیم می گردد که هندسه هشت ضلعی را میتوان در عصارخانه های دوره صفوی و هندسه دایره فقط در شهرستان نجف آباد مشاهده کرد .همچنین رابطه دو فضای تیرخانه و آسیاخانه به دو گونه پیوسته و هم فضا و نیز به گونه جدا گانه و با واسطه دیوار در چند فضا تقسیم بندی می شود.

کلیدواژه ها:

عصارخانه ، معماری بومی ، هندسه پلان ، روابط فضایی