مقایسه پدیده تکریم در متون دینی اسلام و زرتشتی

ادوات تکریمی آن دسته از صورتهای اشاری اجتماعی هستند که به عنوان نشانههای ادب و احترام نسبت به برخی مصادیق اسمی و در جهت رمزگذاری شان اجتماعی بالای مخاطب به کار می روند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه الفاظ و عبارات تکریمی در متون دینی اسلام و آیین زرتشتی است. پیکره مورد بررسی، آن دسته از ادوات تکریمی بود که از متون کتبی و شفاهی متعلق به دو دین جمعآوری شد و سپس به لحاظ ساختاری، معنایی و کاربردشناسی مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی دادهها بیانگر یافتههای زیر بود: در هر دو پیکره، عبارات تکریمی هم در جایگاه قبل و هم پس از هسته قرار میگیرند؛ با این تفاوت که در اسلام ادوات تکریم دارای گستره و تنوع بیشتری بوده و ساختار طولانیتری دارند و در زرتشتی، عبارات دعایی در جایگاه پس از هسته اسمی قرار میگیرند. در هر دو پیکره، علاوه بر شخصیت های مذهبی، ازمنه، مکانها، اجسام و پدیدههای مرتبط با دین که دارای وجهه دینی هستند نیز مورد تکریم قرار می گیرند. علاوه بر ادوات تکریم عام، دادههای متعلق به هر دو پیکره حاوی اقلام نشانداری بود که در همنشینی با هستههای اسمی مشخصی میآیند. دادهها و مشاهدات متعلق به هر دو دین همچنین شامل رفتارهای کلامی و غیر کلامی ممنوعه (تابوها) بود که میتوان سکوت را وجه مشترک رفتارهای ممنوعه متعلق به دو دین بهحساب آورد. نکته آخر اینکه نظامهای تکریمی هر دو دین در سوی مقابل خود حاوی الفاظ و عباراتی هستند که بیانگر نفرت و بیزاری مذهبی است. در کنار شباهتهایی که عنوان شد، مهم ترین تفاوت بین اقلام تکریمی در دو پیکره را، صرف نظر از فراوانی و گوناگونی این القاب، می توان در انگیزه کاربرد این اقلام در دین اسلام بهعنوان یک تکلیف دینی جستجو کرد که آن را تحت عنوان تولی و تبری میشناسیم.

کلیدواژه ها:

sociolinguistics ، honorific terms ، humulitative terms ، Islamic texts ، Zoroastrian texts ، prohibited words ، markednes