اثرهای استفاده از سیلاب های با کیفیت پایین بر آبشویی خاکهای کویری (مطالعه موردی منطقه برآباد - سبزوار)

استفاده از سیلاب­های با کیفیت پایین در اراضی بیابانی حاشیه رودخانه کالشور شهرستان سبزوار با هدف اداره بهینه سیلاب های­ این رودخانه، از سال ۱۳۷۱ در دست انجام است. در این پروژه سیلاب­های رودخانه کالشور سبزوار که از کیفیت خوبی برخوردار نیست مورد بهره­­برداری قرار گرفته و اراضی بوته­کاری شده­ی حاشیه آن، آبیاری سیلابی می­شوند. هدف از انجام این پژوهش، سنجش کارایی استفاده از سیلاب­های با کیفیت پایین، در تغییرات شوری، pH، گچ، مواد آلی و بافت خاک اراضی بیابانی است. برای بررسی تغییرات شوری خاک متاثر از عملیات آبیاری منطقه با سیلاب رودخانه کالشور، نمونه­برداری مخلوط خاک از اعماق ۰- ۳۰ (مخلوط لایه رسوب و لایه شخم)، ۳۰- ۶۰  و ۶۰- ۹۰ سانتی­متر در ابتدا، وسط و انتهای نوارهای کشت برای سه منطقه ابتدایی، میانی و انتهایی عرصه احیاء شده و نیز نمونه­گیری از قطعات شاهد انجام گردید. به این ترتیب، تعداد ۵۱  نمونه­ی خاک به منظور بررسی تعدادی از عاملهای مورد نیاز، برداشت شد. محل نمونه­های خاک با انتخاب ۴ ردیف کشت شده از ابتدا تا انتهای عرصه­ی احیاء شده و با احتساب ۴ نمونه در هر ردیف، انجام شد. همچنین تعداد ۳ نمونه­ی خاک از منطقه­ی شاهد (بدون آبگیری شده) نیز تهیه گردید. نمونه­ها برای ارزیابی شاخصهای مورد نیاز شوری در آزمایشگاه، با روش تهیه عصاره اشباع مورد آزمایش قرار گرفتند.به طوری­که نتایج نشان داد که مقدارEC  خاک تقریبا در تمام ردیف­های نمونه­گیری و در تمام اعماق خاک وpH  در تمام نمونه­ها، نسبت به شاهد کاهش یافته است. مقدار تغییرات pH خاک در تمامی نمونه­ها با افزایش عمق نسبت مستقیم دارد. این بررسی همچنین مشخص کرد که آبیاری سیلابی توانسته است گچ خاک را از محدوده توسعه­ی ریشه حذف و به طبقات پایینی خاک منتقل کند. افزون بر آن، افزایش میزان مواد آلی خاک در بیش از ۷۵% نمونه­ها، حکایت از غنی بودن مواد غذایی در سیلاب مورد استفاده دارد. سرانجام، آبیاری سیلابی با افزایش میزان شن در تمامی نوارها در عمق ۰- ۳۰ سانتی­متری خاک، بافت خاک سنگین منطقه را، به­ویژه در منطقه توسعه ریشه بهبود بخشده است.

کلیدواژه ها:

بیابان زدایی ، آبیاری سیلابی ، آبشویی ، شوری خاک ، خراسان