بررسی ارتباط بین امنیت آب و بعد کمی امنیت غذایی در پهنه های مختلف اقلیمی ایران

دستیابی به امنیت آب و غذا از مهمترین اهداف سیاست­گزاران در جهان است. کمبود آب در ایران یکی از چالشهای عمده ی امنیت غذا در آینده می باشد. در پژوهش حاضر، ابتدا با روش دومارتن توسعه یافته، پهنه بندی اقلیمی انجام شد. پس از محاسبه نیاز آبی با نرم افزار CROPWAT؛ مقدار آب مجازی، ردپای آب، بهره وری آب، حجم آب مصرف شده توسط هر محصول زراعی در هر پهنه ی اقلیمی و شکاف مطلوب غذایی در اقلیم های مختلف برای سال زراعی ۹۷-۹۶ محاسبه شد. طبق نتایج؛ سرانه ی ردپای آب بخش زراعت در اقلیم های فراخشک، خشک بیابانی، نیمه خشک، مدیترانه ای و مرطوب و در ایران ۹۷/۱۶۱۱، ۰۹/۱۲۲۸، ۸۳/۶۶۵، ۰۱/۸۸۴، ۲۱/۶۰۰ و ۲/۹۹۸ مترمکعب می باشد. همچنین شدت فشار بر منابع آب داخلی هر پهنه ی اقلیمی و ایران به ترتیب ۸۹/۶۴، ۰۳/۸۸، ۱۹/۶۳، ۰۱/۴۱، ۳۸/۵۶ و ۴۸/۶۵ درصد است. خالص واردات آب مجازی برای هر پهنه نشان می دهد که پهنه های خشک بیابانی و مرطوب، صادرکننده ی آب مجازی و پهنه های فراخشک، نیمه خشک و مدیترانه ای، واردکننده ی آب مجازی می باشند.نتایج نشان از وجود تناقض بین تحقق امنیت آب و بعد کمی امنیت­غذایی دارد. اگر هدف برقراری امنیت آب باشد؛ می توان با افزایش واردات خالص آب مجازی (در مورد محصولات آب بر با بهره وری آب پایین)، شدت فشار بر منابع آب داخلی هر پهنه را کاهش داد. ولی اگر هدف رسیدن به بعد کمی امنیت غذایی یا همان خودکفایی باشد؛ در صورت عدم تغییر در وضعیت موجود (ترکیب محصولات در الگوی کشت، میزان عملکرد و راندمان آبیاری در هر پهنه )، بر منابع آب فشار بیشتری وارد می شود. جهت رسیدن همزمان به اهداف بعد کمی امنیت غذایی و امنیت آب؛ افزایش عملکرد، بهبود راندمان آبیاری، تدوین الگوی کشت مناسب و تخصیص منابع آب با توجه به بهره وری آب و عملکرد آن در هر پهنه پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه ها:

شکاف غذایی ، آب مجازی ، دومارتن ، ردپای آب ، پنمن مانتیث