ارزیابی تاثیر عملیات نامناسب تجهیز، نوسازی و یکپارچه سازی اراضی بر کیفیت حاصلخیزی خاک های شالیزاری

یکی از راه­های ارتقای مدیریت زراعی اراضی شالیزاری به منظور تولید پایدار برنج، عملیات تجهیز نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی کشاورزی است. با این حال به نظر می­رسد به دلیل برخی کاستی­ها این کار به تمامی اهداف خود دست نمی­یابد. بنابراین، هدف از این پژوهش ارزیابی میزان تاثیر عملیات تسطیح بر غیریکنواختی و شدت تغییرات حاصلخیزی خاک شالیزاری با استفاده از منطق­ فازی و شاخص تلفیقی کیفیت حاصلخیزی خاک در اراضی شالیزاری روستای خسروآباد شهرستان فومن در استان گیلان بود که در آن عملیات تجهیز نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی کشاورزی انجام شده بود. در دو مرحله پیش و پس از اجرای عملیات ، به­ترتیب ۹۵ و ۱۲۶ نمونه خاک از افق­های سطحی تهیه و سپس برخی ویژگی­های خاک مرتبط با حاصلخیزی (هدایت الکتریکی، رس، کربن آلی، نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده) برنج اندازه­گیری شدند. در مرحله بعد، با استفاده از توابع فازی، ویژگی­های کمی خاک به متغیرهای کیفی تبدیل و با استفاده از تاثیر وزن در متغیرهای کیفی، شاخص تلفیقی کیفیت حاصلخیزی محاسبه شد. نتایج ویژگی­های اندازه گیری شده، شاخص­های تلفیقی محاسبه شده و پهنه­های تولید شده از آن­ها نشان دادند که در اثر عملیات تسطیح، میانگین مقدار رس افزایش یافته (۹/۷۶ درصد) و کربن آلی، نیتروژن، فسفر قابل استفاده و پتاسیم قابل استفاده به طور معنی داری (به ترتیب ۳۷ درصد، ۳۲ درصد، ۷/۴۱ درصد  و ۳/۲۰ درصد) کاهش پیدا کردند، که از دلایل عمده آن می­توان به عملیات خاک­برداری و در سطح قرار گرفتن خاک زیر سطحی با رس بیشتر و غلظت کمتر عناصر غذایی در افق زیرین اشاره کرد. شاخص تلفیقی کیفیت حاصلخیزی خاک نیز در بیشتر مناطق مطالعه شده (۹/۴۱ درصد) کاهش یافت. در نتیجه به نظر می­رسد اجرای نامناسب عملیات تجهیز نوسازی و یکپارچه­سازی اراضی کشاورزی با کاهش حاصلخیزی خاک سطحی، اثرات منفی و طولانی مدت در اراضی کشاورزی خواهد داشت که رفع آنها سبب افزایش هزینه تولید می شود.

کلیدواژه ها:

آمار مکانی ، شاخص تلفیقی حاصلخیزی ، کیفیت خاک ، منطق فازی