طراحی و اعتبار سنجی برنامه تنظیم هیجان خانواده محور و اثربخشی آن بر تکانشگری وکیفیت زندگی خانواده نوجوانان دارای اختلال نافرمانی مقابله ای

زمینه و هدف: نگرانی در حوزه سلامت روان نوجوانان و تاثیر آن بر تحول و کارکردهای روانی و رفتاری همزمان با افزایش شیوع اختلالات روانی به ویژه اختلال نافرمانی مقابله­ای در سال­های اخیر در نوجوانان به طور چشم­گیری افزایش یافته است؛ لذا هدف از این پژوهش طراحی و اعتبار سنجی برنامه تنظیم هیجان خانواده محور و اثربخشی آن بر کنترل تکانه و کیفیت زندگی خانواده نوجوانان دارای اختلال نافرمانی مقابله­ای بود. روش پژوهش: طرح پژوهشی نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی نوجوان ۱۴-۱۸ ساله مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله­ای شهر تهران در نیمسال اول ۱۴۰۰-۱۴۰۱ بود. حجم نمونه شامل ۳۲ نفر (۱۶ نفر گروه آزمایش و ۱۶ نفر گروه گواه) از جامعه آماری به شیوه نمونه ­گیری در دسترس انتخاب شده و در دو گروه گواه و آزمایش جایدهی شدند. برای گروه آزمایشی، برنامه تدوین شده تنظیم هیجان خانواده محور اجرا شد در حالیکه گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکردند. ابزار پژوهش شامل مقیاس مشکلات رفتاری نوجوانان (آخنباخ، ۱۹۹۱)، مقیاس تکانشگری (بارت و همکاران، ۲۰۰۴) و مقیاس کیفیت زندگی خانواده مرکز بیچ بود. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و آزمون تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج  نشان داد که مداخله تنظیم هیجان خانواده محور بر تکانشگری و کیفیت زندگی خانواده در مراحل پس­آزمون و پیگیری تاثیر معنی­دار داشته است (۰۰۱/۰P<). نتیجه گیری:  یافته­های این پژوهش اطلاعات مفیدی را در ارتباط با برنامه تنظیم هیجان خانواده محور فراهم می­کند و مشاوران و روانشناسان می­توانند برای بهبود تکانشگری و کیفیت زندگی خانواده در نوجوانان دارای اختلال نافرمانی مقابله­ای از این مداخله استفاده نمایند.

کلیدواژه ها:

family-centered emotion regulation ، impulsivity ، family quality of life ، oppositional defiant disorder ، هیجان خانواده محور ، تکانشگری ، کیفیت زندگی خانواده ، اختلال نافرمانی مقابله ای