معرفی و بیان اهمیت نسخه خطی ام الکتاب نوشته احمد رومی در اوایل قرن هشتم

ام الکتاب یا کتاب معارف با محتوایی تعلیمی- عرفانی نوشته احمد رومی در ذی الحجه سال ۷۲۷ است. تنها نسخه موجود از ام الکتاب در کتابخانه ملی فرانسه با شماره R۲۵۴۸۰ نگهداری می شود. احمد رومی به لحاظ فقهی دارای مذهب حنفی و به لحاظ مشرب عرفانی پیرو مولوی است. وی از گسترش دهندگان سلسله مولویه در هند و از اولین مفسران آثار مولانا در ربع اول قرن هشتم است. در این کتاب آیاتی از قرآن کریم، احادیث پیامبر اسلام(ص)، اقوال مشایخ صوفیه و ائمه فرق تسنن در چهل فصل نقل شده است. مصنف برای تایید و تبیین موضوع فصل های کتاب، حکایاتی منظوم با پیروی از مثنوی در بحر رمل مسدس سروده است. نوع و قالب نگارش ام الکتاب از زمره اربعین نویسی یا چهل حدیث نگاری است اما از این شیوه نگارش برای تبیین و تعلیم مسائل عرفانی بخصوص درمورد آثار مولوی استفاده کرده است. ویژگی عمده ام الکتاب گرایش بسیار آن به دو اثر مشهور مولوی یعنی مثنوی معنوی و دیوان شمس است. علاوه بر آثار مولوی، به ولدنامه و رباب نامه سلطان ولد نیز توجه دارد. زبان نثر ام الکتاب ساده و مرسل است. نثر و نظم ساده و استفاده فراوان نگارنده از تمثیل و حکایت های منظوم دلالت بر جنبه تعلیمی اثر می کند. وجود عناصر نحوی و صرفی زبان عربی در ام الکتاب، همچنان متاثر از متون و آموزه های عرفانی است تا اینکه تلاشی تعمدی برای دشوارساختن متن باشد.

کلیدواژه ها:

ام الکتاب ، احمد رومی ، اربعین نویسی ، پیروان مولوی ، نثر و نظم قرن هشتم