مدل مفهومی اراده بر اساس منابع اسلامی

پژوهش حاضر به دنبال دستیابی به دو هدف تدوین مدل مفهومی اراده بر اساس منابع اسلامی و بررسی میزان روایی آن به روش معناشناسی زبانی، روش کیفی تحلیل محتوا و روش توصیفی زمینه یابی بود.با تشکیل حوزه معنایی اراده ۳۶ مفهوم اولیه مشیر به اراده درمنابع اسلامی شناسایی شد.نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله، به حذف ۲۰ مفهوم و باقی ماندن ۱۶ مفهوم دیگر منجر شد.نتایج حاصل از جستجوی جملات توصیفی تبیینی مرتبط با مفاهیم شانزدهگانه،بالغ بر ۵۲۱۴۶ داده بر اساس اصل اشباع بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی، غربال شدند.حاصل غربالگری، حذف ۵۱۰۸۱ داده و باقی ماندن ۱۰۷۴ داده بود که با کدگذاری آنها در سه مرحله کدگذاری باز اولیه، کدگذاری باز محوری و کدگذاری باز انتخابی تحلیل شدند. حاصل این فرایند ۲۶۵ کدباز، ۱۹ کد محوری و ۴ کد انتخابی بود. این فرایند نشان داد که اراده بر اساس منابع اسلامی از ۱۹ مولفه در قالب ۴ بعد تشکیل شده است.این مولفه ها عبارتند از: عقل و هوای نفس (به عنوان فراسازماندهنده)، الگوهای باور، امیال و نیازها، خلق وخو، محیط اجتماعی – فرهنگی (بعد پیشایندی)، رویدادهای محیطی، توجه، تاملات شخصی، انگیختگی، ارزیابی، قصد، تلاش فعال، عمل (بعد فرایندی)، فروپاشی روانی - معنوی، سرگشتگی دنیوی - اخروی، رشد روانی - معنوی، سازماندهی عمل و تاب آوری (بعد پیامدی). این مولفه ها توسط ۹ کارشناس علوم انسانی و روان شناسی مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی (CVI)» مطلوب ارزیابی شد (CVI=۰.۹۷).این مدل قابلیت تبدیل به سنجه های روان شناختی و پروتکل های آموزشی - روانشناختی را خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

اراده ، عزم ، مدل مفهومی ، روش تحلیل کیفی ، منابع اسلامی