ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از ژنوتیپ های کینوا (Chenopodium quinoa) با استفاده از نشانگرهای ISSR

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: با توجه به سازگاری بالای کینوا با خاک­ های ضعیف و در عین حال مقاوم بودن به تنش خشکی و شوری این گیاه را گزینه­ جذابی جهت کشت در بسیاری از مناطق کشور نموده است. کشت کینوا طی سالیان اخیر در کشور در حال افزایش بوده و دستیابی به ارقام متحمل به تنش یکی از لازمه ­های حفظ این روند می ­باشد. بررسی تنوع ژرم­پلاسم قدم اول در مطالعات به­ نژادی است. در این تحقیق تنوع موجود در بین و داخل تعدادی ازجمعیت­ های کینوا با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR مورد بررسی قرار گرفت.   مواد و روش ­ها: این تحقیق در سال ۹۹-۱۳۹۸ در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. در این مطالعه تنوع بین و درون (با انتخاب سه فرد از هر توده) ۱۳ توده کینوا شامل ارقام زراعی (Titicaca و Giza۱)،  مواد اصلاحی Q۱، Q۳، Q۴، Q۵، Q۱۲، Q۲۹، Q۲۶ و چهار ژنوتیپ وحشی Chen با استفاده از نه نشانگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ ها: بر اساس نتایج حاصل از ۹ نشانگر ISSR مورد استفاده، از مجموع ۹۰ باند حاصل، تعداد ۷۹ باند فرم چند شکلی (۸۷/۶۹) داشتند. تجزیه خوشه ­ای ژنوتیپ­ ها را به جز چند استثنا، در دو گروه Q  و غیر Q  (گروه Q: شامل ژنوتیپ ­هایی که نام آنها دارای پیشوند Q می باشند، گروه غیر Q: سایر ژنوتیپ ­ها) تقسیم­ بندی نمود. منشا توده ­های گروه غیر Q (Titicaca، Giza۱ و ژنوتیپ­ های وحشی Chen) پرو و بولیوی است. همچنین منشا ژنوتیپ­ های گروه Q (البته منشا توده ­های Q۱، Q۳، Q۴ و Q۵ ناشناخته است) شیلی است. مطابق با گروه­ بندی دندروگرام، منشا ژنوتیپ­ های Q۱، Q۳، Q۴ و Q۵ شیلی می ­باشد. در تجزیه به مختصات اصلی دو مولفه اول با مجموع توجیه ۲۶/۱۷ درصد از تغییرات، ژنوتیپ های مورد بررسی را در دو گروه تقسیم­ بندی نمود. این تقسیم ­بندی تقریبا در تطابق با تقسیم ­بندی حاصل از دندروگرام بود. همچنین در تجزیه واریانس مولکولی تنوع بین و داخل توده به ترتیب برابر با ۲۷ و ۷۳ درصد بود که حاکی از تنوع بالای درون توده است. تنوع داخل ارقام Giza۱ و  Titicacaاز سایر توده ­ها کمتر بود. نتیجه ­گیری: نتایج تحقیق نشان داد که نشانگرهای ISSR قادر به شناسایی چندشکلی قابل توجهی در بین ژنوتیپ ­های مختلف کینوا گردیدند. همچنین درصد بالایی از تنوع متعلق به تنوع ژنتیکی درون جمعیت­ ها بود که نشان می ­دهد گزینش در داخل توده ­های کینوا می تواند ثمربخش باشد. در مجموع دندروگرام ژنوتیپ­ ها  را در دو بخش دسته ­بندی نمود که منطبق با ژرم ­پلاسم کینوای متعلق به مناطق مرتفع و ساحلی می­ باشد. از این الگو می­ توان جهت مدیریت منابع ژرم­ پلاسم کینوا و نیز تعیین والدین جهت تلاقی و ایجاد جمعیت متنوع بهره ­برداری نمود.

کلیدواژه ها:

Molecular diversity ، Molecular markers ، Plant Breeding ، Quinoa germplasm ، به نژادی گیاهی ، تنوع مولکولی ، ژرم پلاسم کینوا ، نشانگرهای مولکولی