توسعه پایدار و بهره برداری از منابع نفتی

از آنجا که ایران دارای ثروت نفتی فراوان است، رشد فزاینده قیمت و درآمدهای نفتی در سال های اخیر اهمیت و ضرورت بررسی علت ها و نیز سازوکارها را در چگونگی فرآیند توسعه در کشورهای برخوردار از نفت ایجاب می کند. با توجه به این که این تحقیق از نوع پژوهشی - ارزیابی است، نوسانات شدید منابع حاصل از صادرات نفت و گاز در سال های اخیر بودجه عمومی کشور را دچار کسری های شدیدی نموده و انضباط مالی دولت ها را کاهش داده است. برداشت های بی رویه از منابع صندوق توسعه ملی در سال های اخیر (و حساب ذخیره ارزی در سال های قبل تر)، بهره گیری بهینه از این منابع را در راستای سرمایه گذاری در زیرساخت های اقتصادی و مولد کشور بسیار محدود نموده است. از این رو ضرورت دارد ضمن آسیب شناسی تجربه حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی در برنامه های توسعه پیشین، نسبت به اصلاح الگوی مدیریت درآمدهای نفتی در برنامه هفتم توسعه اقدام نمود. این گزارش با بررسی سابقه موضوع در برنامه های توسعه کشور عنوان کرد که عدم توجه به مسئله تثبیت منابع نفتی بودجه و عدم طراحی و پایبندی به یک قاعده مالی میان مدت درخصوص میزان بهره مندی دولت از منابع نفتی، از مهم ترین کاستی های برنامه های پنجم و ششم توسعه در زمینه رابطه مالی نفت و بودجه دولت بوده است؛ درحالیکه در برنامه های سوم و چهارم توسعه، سقف میزان بهره مندی دولت از منابع نفتی در قالب جداولی تعیین و مازاد آن به حساب ذخیره ارزی واریز می شد تا در شرایط عدم تحقق این منابع از آن محل جبران شود، در برنامه های پنجم و ششم توسعه تعیین میزان بهره مندی دولت از منابع نفتی به بودجه های سالیانه واگذار شد. این تغییر در عمل موضوع تثبیت را به حاشیه برد؛ زیرا اساسا مقوله «تثبیت» باید در بازه های زمانی طولانی تری مورد توجه قرار گیرد و تغییر از نگاه میان مدت (پیش بینی سقف منابع دولت از محل صادرات نفت در افق برنامه) به نگاه کوتاه مدت (پیش بینی سهم دولت از صادرات نفت به صورت سالیانه) از اساس با مسئله تثبیت در تعارض است.

کلیدواژه ها:

توسعه پایدار ، بهره برداری ، منابع نفتی.