توصیف نوشتار دانش آموزان کم توان ذهنی بر مبنای دستور نقش گرای نظام مند هلیدی

هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل نوشتار دانش­آموزان کم­توان ذهنی شهر تهران در پایه­های مختلف تحصیلی در چارچوب دستور نقش­گرای نظام­مند و بر مبنای فرانقش تجربی مطرح در این نظریه صورت گرفته است و سپس یافته­های به دست آمده از پایه­های مختلف با هم مقایسه شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است. آزمودنی­ها به شیوه نمونه­گیری خوشه­ای و چند مرحله­ای انتخاب شدند. در مجموع ۳۱۱ دانش­آموز (دختر و پسر) از میان ۱۷۳۷ دانش­آموز مشغول تحصیل (در مقطع ابتدایی و راهنمایی حرفه ای و متوسطه حرفه ای) انتخاب شدند. ابزار اندازه­گیری مورد استفاده در پژوهش ۴ قصه تصویری متشکل از تصویر­های مرتبط با هم است. از آزمودنی­ها به صورت انفرادی خواسته شد برای تصویری که می­بینند داستانی بنویسند. یافته­ ها: داده­ها (در مجموع ۲۴۰۷ بند و ۱۰۸۶۱ واژه) بر مبنای فرانقش تجربی و از منظر نوع فرایندهای (افعال) به کار رفته در بندها بررسی شده است. الگوی استفاده از فرایند­های مختلف در پایه­های مختلف تحصیلی مورد مقایسه قرار گرفته است. در نوشتار این دانش آموزان فرایند مادی در پایه­های تحصیلی مختلف پررخدادترین فرایند است و حدود ۵۸ درصد کل فرایندها را شامل می­شود. فرایند رفتاری و فرایند رابطه­ای به ترتیب ۱۳ و ۱۲ درصد کل فرایندها را در بر می­گیرند. فرایند بیانی با ۱۰ درصد رخداد و ذهنی با ۷ درصد رخداد و وجودی با کم­تر از یک دهم درصد کم­رخدادترین فرایندها هستند. نتیجه­ گیری: در پژوهش حاضر مقدار خی­دو به دست­آمده در سطح کمتر از ۰۰۱/۰ فرضیه پوچ پژوهش مبنی بر استفاده یکسان دانش­آموزان پایه­های مختلف از فرایند­های مختلف را رد می­کند. به عبارت دیگر تفاوت در استفاده از فرایند­های مختلف دستور نقش­گرای نظام­مند در پایه­های مختلف تحصیلی با توجه به آزمون خی دو معنادار است. همچنین درصد فراوانی هر یک از انواع فرایندها در پایه­های مختلف با یکدیگر متفاوت است. رخداد بعضی از فرایندها مانند مادی با بالا رفتن پایه تحصیلی کاهش می­یابد و رخداد برخی دیگر مانند فرایند ذهنی افزایش می­یابد. کودکان کم­توان ذهنی آموزش­پذیر مقطع ابتدایی بیشتر از فرایند­های مادی و رابطه­ای در نوشتار خود استفاده می­کنند در حالی که در مقطع راهنمایی پیش­حرفه­ای و حرفه­ای دانش­آموزان بیشتر از فرایند مادی، رفتاری، ذهنی، و بیانی استفاده می­کنند. به نظر می­رسد نتایج با الگوی رشد شناختی پیاژه همخوانی دارد.

کلیدواژه ها:

systemic functional grammar ، written discourse ، mentally retarded ، experiential metafunction ، process ، دستور نقش گرای نظام مند ، نوشتار ، کم توان ذهنی ، فرانقش تجربی ، فرایند