ارائه چارچوبی برای طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی براساس اصول و معیارهای انعطاف پذیری شناختی

پیشینه و اهداف: به منظور حل مشکل آموزش در حوزه های پیچیده و بدون ساختار، اسپیرو و همکارانش، نظریه انعطاف پذیری شناختی را ارائه دادند و در آن، از شکلهای چندگانه مدلهای پداگوژیکی، تشبیه ها و تمثیل ها و نمایش های متعدد اطلاعات، طرفداری کرده اند. انعطافپذیری شناختی، توانایی انسان برای سازگاری با استراتژی های فرایند شناختی، جهت مقابله با شرایط جدید و غیرمنتظره در محیط است و میتواند به یادگیرندگان کمک کند تا درک عمیقی از مفاهیم پیچیده، به دست آورند. در انعطاف پذیری شناختی، انتقال اطلاعات از یک موقعیت به موقعیت دیگر، به یادگیرنده اجازه می دهد دانش ساخته شده را برای حل مسائل کنونی بهکار برد. محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی، قابلیت هایی دارند که از طریق آن ها بهتر میتوان به تقویت انعطاف پذیری شناختی یادگیرندگان پرداخت. تعدد در محتوا، فعالیت ها، تعامل و مشارکت فعال از جمله معیارهای مورد نظر انعطاف پذیری شناختی است که از طریق محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی قابل دسترسی است؛ بنابراین، هدف از این مطالعه، ارائه چارچوبی برای طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی براساس اصول و معیارهای انعطافپذیری شناختی است.  روش ها : این مطالعه، یک پژوهش کیفی است که به شیوه فراترکیب، انجام شده است. برای جمع آوری دادهها، ابتدا کلید واژه هایی مانند نظریه ی انعطاف پذیری شناختی، محیطهای یادگیری الکترونیکی و مجازی، انعطاف پذیری شناختی، اصول و معیارهای نظریه انعطاف پذیری شناختی و ... انتخاب شدند و در پایگاه های معتبر، به جستجوی مقالات، پایاننامه ها و متون مرتبط در بازه ی زمانی ۱۹۹۲ تا ۲۰۲۰ پرداخته شد. در نهایت، ۳۰ منبع مرتبط یافت شد. از میان این منابع، ۲۵ منبع از مرتبط ترین متون مرتبط با سوالات پژوهش، انتخاب شدند. بعد از مطالعه دقیق متون، با توجه به سوالات پژوهش، اطلاعات لازم استخراج شد.یافته ها: نتایج یافته ها در پاسخ به سوال اول پژوهش، ارائه اصول و معیارهای نظریه انعطافپذیری شناختی بود و در پاسخ به سوال دوم پژوهش، براساس اصول و معیارهای نظریه انعطاف پذیری شناختی، چارچوب لازم برای طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی ارائه شد. در این چارچوب، دو بخش شکل های مختلف یادگیری و دیدگاه های مختلف درباره یادگیری مطرح شده و در هر بخش، ابعاد محتوا، ابزارهای پداگوژیکی، تعاملات انسانی، ارزیابی و ملاکهای مربوط به هر بعد، معرفی شده اند. با توجه به معیارهای مطرح شده در بعد شکلهای مختلف یادگیری، می توان گفت برای افزایش انعطاف پذیری شناختی یادگیرندگان در محیط های یادگیری الکترونیکی، تنوع محتوا، تنوع روش ها و فعالیت ها، تنوع تعاملات و تنوع ابزارهای ارزیابی، اهمیت خاصی دارند. همچنین، با توجه به معیارهای مطرح شده در بعد دیدگا ههای مختلف یادگیری نیز میتوان نتیجه گرفت برای افزایش انعطاف پذیری شناختی یادگیرندگان در محیط های یادگیری الکترونیکی، تنوع نمونه ها، تمرین ها و مثالها، تنوع در روابط متقابل بین مفاهیم، تنوع در نقطه نظرات افراد، بررسی، تحلیل و ترکیب نقطه نظرات متنوع، تنوع بخشیدن به نظرات گوناگون در مورد موضوع بحث شده، و تنوع روشها و راه حلها در فرایند حل مساله، بسیار اهمیت دارند. این محیط ها، باید طوری تدارک دیده شوند که زمینه درگیری و فعالیت یادگیرنده را فراهم نمایند تا یادگیرنده بتواند درگیری فعالانه ای در جریان یادگیری داشته باشد و به ساخت دانشی بپردازد که پاسخگوی نیازهای موقعیتی مختلف و قابل کاربرد در حل مسائل واقعی است.نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش، اصول و معیارهای انعطاف پذیری شناختی استخراج شد و بر مبنای آن اصول و معیارها، چارچوب لازم برای طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی ارائه شد که این چارچوب میتواند راهنمای عمل برنامه ریزان، طراحان محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی، معلمان، و سایر آموزش دهندگان باشد تا از طریق طراحی محیطهای یادگیری الکترونیکی و مجازی مناسب، انعطافپذیری شناختی یادگیرندگان را تقویت نمایند.

کلیدواژه ها:

محیط های یادگیری الکترونیکی و مجازی ، نظریه انعطافپذیری شناختی ، اصول انعطافپذیری شناختی ، معیارهای انعطافپذیری شناختی ، فراترکیب