مقدمه ای بر فرضیه سقایه ربع رشیدی

در گمانهزنیهای باستانشناختی سال ۱۳۸۶ جنوبشرقی ربعرشیدی فضاهایی کشف شده است که هرچند آن ها را بازمانده یک گرمابه ایلخانی توصیف و معرفی کردهاند، اما کاربری گرمابه هنوز تایید نشده است؛ بنابراین درباره ساختار کشفشده در گوشه جنوبشرقی کاوش گاه ربعرشیدی این سوالات و فرضیات مطرح است که کارکرد این ساختار چه بوده است؟ و گاه شناسی نسبی آن به کدام سده تاریخی بازمیگردد؟ در تحلیل و تفسیر پژوهش حاضر، دو فرضیه گازرگاه (رختشوی خانه) و سقایه، مقابله و سپس براساس فرضیه سقایه، قدمت سده هشتم هجری برای این ساختار پیشنهاد شده است. شالوده روششناختی این پژوهش بر تاریخ، یعنی بررسی متن الوقفیه الرشیدیه و دیگر منابع اولیه دوره ایلخانی، و هم چنین بررسی تطبیقی ساختار رایج گرمابههای سدههای اسلامی، سقایه و گازرگاه استوار است؛ بنابراین پس از تحلیل ویژگیهای فنی، فیزیکی و معماری و فضاسازی اثر موضوع مطالعه، در گام دوم، ضمن استخراج اطلاعات مرتبط با بناهای ربعرشیدی و بالاخص بناهای مرتبط با دو فرضیه گازرگاه و سقایه از منابع تاریخی ایلخانی و بالاخص وقفنامه ربعرشیدی، این اطلاعات با اطلاعات حاصل از مرحله معماری تطبیق داده میشود. در گام سوم نیز اطلاعات مستخرج از دو مرحله پیشین، تاریخ و معماری، با اطلاعات باستانشناختی تطبیق داده میشود تا نتیجه نهایی حاصل شود.  ابتنای شواهد تاریخی و معماری بر منطق قیاس محتمل، فرضیه سقایه رشیدیه را بیش تر قریب به صدق می داند؛ آن گاه، با توجه به متن الوقفیه الرشیدیه، گاهشناسی نسبی این ساختار به دوره ایلخانی و نیمه اول سده هشتم هجری قمری میرسد.

کلیدواژه ها:

دوره ایلخانی ، ربع رشیدی ، سقایه رشیدیه ، گازرگاه رشیدیه ، گرمابه رشیدیه