عصر تصویر بی حجابی و بی حجابی اجباری بررسی وضعیت تصویر بی حجابی در دوره پهلوی دوم

درباره مواجهه جامعه ایران با پدیده حجاب (به خصوص حجاب زنانه)، دو دیدگاه به ظاهر متفاوت وجود دارد؛ اول مقاومت مردم در برابر بیحجابی اجباری (کشف حجاب) در دوره رضاخان پهلوی و دوم مطابق با برخی از دیدگاه ها، واکنش به حجاب اجباری یا قانون حجاب در دوره جمهوری اسلامی. در دوره اول، در ذیل سیاستهای «تجدد آمرانه» غربی، بیحجابی و در دوره دوم حجاب امری تحمیلی محسوب میشود. بین این دو دوره، حکومت ۳۷ ساله پهلوی دوم قرار دارد که بهرغم استمرار سیاستهای تحمیل بیحجابی، کمتر مورد تحلیل قرار گرفته است. تحمیل بیحجابی در این دوره، برخلاف دوره پهلوی اول، مستقیما در صحنه واقعی اجتماعی نبود، بلکه از طریق گسترش تصاویر رسانهای و تبلیغاتی و تاثیر بر ناخودآگاه ذهن کنشگران اجتماعی صورت گرفت. بهعلاوه، این سیاستها از دهه ۱۳۴۰ با طرح توسعه سرمایهداری پیوند خورد. در این مقاله، برای بیان ویژگی تصویری بیحجابی، از تعبیر «تصویر بیحجابی» استفاده شده است. این تصویر از اندام زنانه یا مردانه عمدتا تحت تاثیر صنایع سینما و موسیقی پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت. پیش از آن، آشکار شدن تصاویر بیحجاب از اندام زنانه یا مردانه چندان رایج نبود  یا حداقل نشانه تجدد، ترقی و شخصیت تلقی نمیشد. در مقاله حاضر، با استفاده از نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و چارچوب روشی صنعت فرهنگ، که در نیمه دوم قرن بیستم صورتبندی شد، به بررسی وضعیت تصویر بیحجابی و تاثیر سیاستهای پهلوی دوم بر آن خواهیم پرداخت. در نتیجهگیری، اولا اشاره خواهیم کرد که توجه به ویژگی تصویری تحمیل بیحجابی، که از دوره پهلوی دوم شروع شد، میتواند دو دیدگاه به ظاهر متضاد درباره واکنش جامعه ایران به حجاب را توضیح دهد. ثانیا، با توجه به استمرار تصاویر رسانهای در دوره جمهوری اسلامی، پژوهش درباره منازعه تصویر باحجاب تصویر بیحجاب ضرورت دارد.

کلیدواژه ها:

بیحجابی اجباری ، پهلوی دوم ، تصویر بیحجابی ، حجاب ، صنعت فرهنگ