غلظت عناصر کم مصرف در ارقام گندم نان با روی کارایی متفاوت در شرایط کمبود روی و روی کافی

کمبود عناصر کم­مصرف، به­ویژه روی، به­خاطر کاهش رشد و نمو گیاهان و در نتیجه تحت تاثیر قرار دادن زندگی انسان­ها یک مشکل جهانی است. بعضی از راه­کار­های مورد استفاده توسط گیاهان روی-کارا برای جذب و استفاده بهینه از روی خاک ممکن است در جذب دیگر عناصر کم­مصرف از جمله آهن، مس و منگنز تداخل ایجاد کند. برای مطالعه اثر کمبود روی بر غلظت عناصر روی، آهن، مس و منگنز در ریشه، شاخساره و دانه ارقام گندم نان با روی­کارایی متفاوت، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه در سال ۱۳۹۶ انجام شد. به­این منظور چهار رقم گندم نان شامل دو رقم روی-کارا (بیات و نیک­نژاد) و دو رقم روی-ناکارا (هیرمند و کرج ۱) در گلدان­های حاوی خاک شنی شسته شده­ی بدون روی (عدم کاربرد روی) و حاوی روی کافی (کاربرد ۵ میلی­گرم درکیلوگرم) کاشته شدند. نمونه­گیری از ریشه و شاخساره در مرحله ۳۰ درصد سنبله­دهی و دانه در زمان رسیدگی کامل انجام گرفته و غلظت عناصر روی، آهن، مس و منگنز در اندام­ها اندازه­گیری شد و میانگین ارقام روی-کارا و میانگین ارقام روی-ناکارا محاسبه گردید. نتایج نشان داد کاهش روی خاک باعث شد در ریشه، غلظت آهن و مس (به ترتیب ۹۷/۳۷ و ۹/۷ درصد) و در دانه، غلظت آهن و منگنز (به­ترتیب ۵۸/۲۴ و ۳۳/۶ درصد) افزایش یابد. هم­چنین با کاهش روی خاک، غلظت منگنز در ریشه (۱۵ درصد) و غلظت آهن، مس و منگنز در شاخساره (به­ترتیب ۴۴/۳۹، ۵/۲۸ و ۱۹/۱۶ درصد) و غلظت مس در دانه (۵۱/۲۴ درصد) کاهش پیدا کرد. در مقایسه با ارقام روی-ناکارا، غلظت روی، مس و منگنز ریشه (به­ترتیب ۴/۱۳، ۸۸/۴۴ و ۳۲/۱۰ درصد) و غلظت آهن دانه ارقام روی-کارا (۴۲/۶ درصد) بیش­تر بود. در شرایط کمبود روی، ارقام روی-کارا از غلظت آهن ریشه (۵۵/۱۸ درصد) و غلظت روی دانه (۱۱ درصد) بیش­تری نسبت به ارقام روی-ناکارا برخوردار بودند. مقایسه توانایی انتقال نسبی عناصر به شاخساره ارقام با روی کارایی متفاوت نشان داد، در شرایط کمبود روی، ارقام روی-کارا از توانایی کم­تری در انتقال روی (۸۵/۵۳ درصد)، آهن (۶۹/۲۹ درصد)، مس (۶۹/۲۱ درصد) و منگنز (۱۷/۵۰ درصد) در مقایسه با ارقام روی-ناکارا (به ترتیب با ۷۷/۷۹، ۶۸/۳۷، ۶۵/۲۷ و ۹۱/۷۰ درصد) برخوردار بودند. به­طورکلی می­توان گفت، ارقام روی-کارای گندم نان از غلظت عناصر کم­مصرف روی، آهن و منگنز بیش­تری در ریشه و دانه برخوردار بوده و قابلیت استفاده از عناصر کم­مصرف در اندام­های آن­ها بیش­تر از ارقام روی-ناکاراست، با این­حال ارقام روی-کارا از توانایی کم­تری در انتقال روی، آهن، مس و منگنز از ریشه به شاخساره برخوردار هستند.

کلیدواژه ها:

اثرات متقابل ، انتقال نسبی ، روی ، روی-کارا ، عناصر کم مصرف