مطالعه شاخص های رشد و عملکرد لاین های هاپلوئید مضاعف گیاه کاملینا (.Camelina sativa L)

سابقه و هدف: گیاه کاملینا گیاهی کمتر شناخته شده از خانواده ی شب بوئیان است. کاملینا یک نمونه از روغن های تجدیدپذیر گیاهی است که یک منبع پایدار انرژی محسوب می شود. عملکرد دانه و کیفیت روغن بارزترین هدف به نژادی در خانواده شب بوئیان است این در حالی است که عملکرد دانه در گیاهان زراعی به عنوان پیچیده ترین ویژگی آن ها تحت تاثیر تعداد زیادی از فرآیندهای فیزیولوژیکی است و نمود قابل اندازه گیری این فرآیندها در صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاه تجلی می یابد، بنابراین تجزیه وتحلیل شاخص های فیزیولوژیک (رشدی) به منظور درک و تفسیر تغییرات عملکرد گیاهان در پاسخ به شرایط محیطی امری ضروری محسوب می شود. اما اطلاعات بسیار محدودی درباره مقایسه ویژگی های رشدی و عملکردی ژنوتیپ های قابل کشت کاملینا در کشور وجود دارد بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی مقایسه ای تاثیر ویژگی های فیزیولوژیک ۴۰ لاین هاپلوئید مضاعف قابل کاشت کاملینا در کشور بوده است.مواد و روش ها: در پژوهش حاضر ۴۰ لاین هاپلوئید مضاعف کاملینا ازنظر صفات فیزیولوژیک و عملکرد شامل شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، سرعت رشد نسبی، سرعت آسیمیلاسیون خالص، سطح ویژه برگ، عملکرد دانه و عملکرد روغن، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده فناوری کشاورزی (ابوریحان)- دانشگاه تهران، پاکدشت در سال ۹۹-۱۳۹۸ مورد مقایسه قرار گرفتند. شایان ذکر است که جهت سنجش دقیق تر صفات موردبررسی، رقم سهیل که در منطقه مورد آزمایش و همچنین در سایر نقاط کشور سابقه کاشت داشته و جزو لاین های شناخته شده و مرسوم در کشور محسوب می شود، به عنوان شاهد در نظر گرفته شده و سایر لاین ها با رقم سهیل مقایسه شدند.یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان دهنده تفاوت معنی دار لاین های کاملینا ازنظر ویژگی های رشد فیزیولوژیک بود، تفاوت ها درنهایت منجر به ایجاد اختلاف های معنی دار در عملکرد دانه شد و لذا بر عملکرد و محتوای روغن دانه تاثیر داشته اند. این موضوع نیز خود نشان دهنده و تاییدکننده اثر زیاد و متفاوت ژنوتیپ بر عملکرد کاملینا می باشد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که میان عملکرد دانه ی کاملینا با سرعت رشد محصول و سرعت آسیمیلاسیون خالص همبستگی مثبت و با سطح ویژه برگ همبستگی منفی در سطح احتمال ۵% وجود دارد. به طوری که، لاین ۱۳۴ با دارا بودن حداکثر شاخص سطح برگ (۳۴/۲) و لاین ۱۱۰ با دارا بودن حداکثر سرعت رشد (۴۹/۱۴) و سرعت آسیمیلاسیون خالص (۱۳/۸ گرم بر مترمربع در روز)، ازنظر عملکرد نهایی دانه نیز به ترتیب با ۳۱۷۸ و ۳۱۲۰ کیلوگرم در هکتار به عنوان لاین های برتر شناسایی شدند همچنین سطح ویژه برگ نیز که با میزان اتلاف نور رابطه مستقیم دارد در ژنوتیپ های کم محصول بیشتر از لاین های ۱۳۴ و ۱۱۰ بود.نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر در مجموع بیانگر تاثیر مستقیم عملکرد دانه بر عملکرد روغن کاملینا بود. به طوری که تطابق بیشتر لاین های ۱۱۰ و ۱۳۴ با محیط کشت مورد بررسی، از طریق افزایش سرعت رشد گیاه موجب افزایش تجمع ماده ی خشک و عملکرد دانه در لاین های مذکور شده است و در نتیجه افزایش معنی دار عملکرد روغن دانه را در این لاین ها به همراه داشته است. بنابراین ازآنجایی که هدف از کشت گیاه دانه روغنی کاملینا علاوه بر برداشت دانه، حصول روغن با کمیت و کیفیت مناسب است، درمجموع می توان لاین های ۱۳۴ و ۱۱۰ را به عنوان لاین های هاپلوئید مضاعف برتر و امیدبخش که با شرایط آب و هوایی منطقه سازگاری دارند معرفی و توصیه نمود.

کلیدواژه ها:

دانه های روغنی ، ژنوتیپ ، سرعت رشد گیاه ، سطح برگ ، شاخص های فیزیولوژیک