حد و تعزیر و موارد جایگزینی هر یک با دیگری با رویکردی به دیدگاه امام خمینی(س)

در تعریف حدود دو نظر عمده وجود دارد: برخی «حد» را صفت جرمی گرفته که مجازات معین شرعی دارد و عده ای آن را صفت مجازاتی دانسته که شارع اندازه اش را مشخص کرده است و هر چه غیر از این را تعزیر نامیدند. علی رغم چنین تعاریفی گاهی این قاعده رعایت نمی شود و عوامل مخففه و مشدده در آن اثر می گذارد و جرایم حدی، مجازات تعزیری پیدا می کند. همان گونه که در جرایم تعزیری با اینکه اختیار حاکم در مساله تعزیر این است که در نوع و مقدار مجازات عواملی را در نظر گیرد و مجازات را تعیین کند، ولی گاهی در جرایم تعزیری مجازات حدی تعیین شده است. بنابراین در فقه مواردی وجود دارد که حد و تعزیر جایگزین هم می شوند. در مساله تداخل اسباب و مسببات، به دلیل اصل اولی، قائل به عدم تداخل هستند مگر در مواردی که دلیل خاص بر تداخل وارد شده باشد. اما در برخی از موارد تداخل اسباب و مسببات صورت می گیرد که برای تداخل جرایم حدی شرایطی (۴ شرط) را ذکر کرده اند. برخی در مورد تداخل در جرایم تعزیری نیز به قیاس اولویت تمسک جسته و گفته اند: وقتی در جرایم حدی قائل به تداخل می شویم به طریق اولی در مورد جرایم تعزیری که اختیار آن با حاکم است و جرم آن سبک تر از جرم حدی است قائل به تداخل خواهیم شد.

کلیدواژه ها:

حد ، تعزیر ، اسباب تکوینی ، اسباب شرعی ، تداخل اسباب و مسببات ، تداخل جرایم حدی ، تداخل جرایم تعزیری