بررسی تنوع ژنتیکی درکلکسیون گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرایط دیم

گلرنگ گیاهی دانه روغنی و سازگار با شرایط دیم کشورمان است. این گیاه بومی ایران بوده و به علت ویژگی های مورفولوژیک و به خصوص وضعیت ریشه اش مقاومت مناسبی به تنش خشکی دارد. در تحقیق حاضر به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گلرنگ در کشت پاییزه و در شرایط دیم تعداد ۱۰۰ ژنوتیپ در یک طرح لاتیس ساده ۱۰×۱۰ با دو تکرار از نظر ۹ صفت زراعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که برای صفات تعداد روز تا گلدهی و رسیدن فیزیولوژیک تنوع زیادی وجود نداشت و لذا گزینش برای صفت مهم زود رسی در ژنوتیپ های تحت بررسی موثر نبوده و می بایست از سایر روشهای اصلاحی برای افزایش تنوع ژنتیکی در این صفت سود جست. برای ارتفاع بوته تنوع نسبی و برای اجزاء عملکرد و عملکرد دانه و روغن تنوع بالایی مشاهده گردید. همچنین نتایج نشان داد که برای تمامی صفات به جز عملکرد دانه و روغن میزان واریانس محیطی بزرگتر از واریانس ژنتیکی بوده و ضریب تنوع ژنتیکی  و نیز وراثت پذیری عمومی اکثر صفات پایین بود. بنابراین شرایط محیطی تاثیر بسزایی بر صفات تحت بررسی داشته و گزینش غیر مستقیم برای عملکرد از طریق این صفات چندان موثر نخواهد بود. در مقابل برآورد پارامترهای ژنتیکی در عملکرد دانه و روغن نشان داد که گزینش مستقیم برای عملکرد بالای دانه و روغن در ژرم پلاسم حاضر موثر است. تجزیه به عامل ها منجر به شناسایی چهار عامل گردید که در مجموع ۹/۶۸ درصد تغییرات کل را توجیه کردند. عامل اول با توجیه ۲۶ درصد تغییرات کل به عنوان عامل عملکرد، عامل دوم با توجیه ۷/۱۵ درصد از واریانس کل به عنوان عامل اجزای عملکرد، عامل سوم با توجیه ۴/۱۵ درصد تغییرات کل به نام عامل فنولوژیک و عامل چهارم با توجیه ۸/۱۱ درصد واریانس کل به عنوان عامل ارتفاع بوته نامگذاری شدند. گروه بندی ژنوتیپ ها از طریق تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها را به چهار خوشه تقسیم نمود. خوشه دوم دارای کمترین میانگین عملکرد دانه و روغن و ارتفاع بوته و خوشه چهارم دارای بیشترین میانگین عملکرد دانه و روغن بود. این خوشه می تواند در برنامه های اصلاحی گلرنگ برای افزایش پتانسیل تولید دانه و روغن در نظر گرفته شود.