پتروژنز و سن سنجی U-Pb متاریولیت های نئوپروتروزوئیک پسین مجموعه دگرگونی-آذرین ماجراد (جنوب شرق شاهرود): شاهدی بر تشکیل و توسعه حوضه های کششی درون قاره ای در سرزمین های گندوانایی ایران

متاریولیت­های رخنمون یافته در مجموعه­ دگرگونی-آذرین ماجراد در جنوب­شرق شاهرود و در لبه شمالی زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده­اند. متاریولیت­ها بخش مهمی از طیف ترکیب این کمپلکس هستند که به شکل گنبد و یا میان­لایه با مرمرهای کلسیتی و دلومیتی، متاپلیت­ها و متاپسامیت­ها رخنمون دارند. در اثر دگرگونی و میلونیتی­شدن، برگوارگی و خطوارگی بارزی در آن ها توسعه یافته است. بر اساس شواهد ژئوشیمیایی، متاریولیت­ها دارای ماهیت کالک­آلکالن پتاسیم ­متوسط تا پتاسیم زیاد هستند. این سنگ­ها در نمودار عناصر نادر خاکی به هنجار شده به کندریت از عناصر نادر خاکی سبک (به استثنای Eu) نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین غنی­شدگی دارند، و در نمودار عنکبوتی به هنجار شده به گوشته اولیه از U, Th, Pb و K غنی­شدگی و از  Zr Ti, P, Sr, و Nb تهی­شدگی نشان می­دهند. متاریولیت­ها به دسته ریولیت­های خشک یا دمای زیاد تعلق دارند و در محیط­های کششی درون قاره­ای تشکیل شده­اند. سن­سنجی­های انجام شده به روش U-Pb روی زیرکن­های جدا شده از آن­ها، نشان گر دامنه سنی ۶/۵۸۷ تا ۵۰۸ میلیون­سال (نئوپروتروزوئیک پایانی-کامبرین­زیرین) است؛ ولی با توجه به سن توده­های گرانیتوئیدی قطع کننده این مجموعه­ (/۳± ۵۵۳ میلیون سال)، سن نئوپروتروزوئیک­پایانی (ادیاکارن) برای آن ها منطقی­تر است و در ضمن تعلق داشتن آن ها به مناطق پی­سنگی و گندوانایی ایران را تایید می­کند.

کلیدواژه ها:

Metarhyolites ، Late neoproterozoic ، Intracontinental extensional setting ، Majerad ، Shahrood. ، واژه های کلیدی: متاریولیت ، نئوپروتروزوئیک پایانی ، محیط های کششی درون قاره ای ، ماجراد ، شاهرود.