شبیه سازی تغییرات درون رگباری ضریب روان آب با استفاده از مولفه های بارشی در حوزه ی آبخیز بار نیشابور

استفاده از روش ­ های تجربی گوناگون برای برآورد روان­آب سطحی در حوزه ­ های آبخیز فاقد ایستگاه هیدرومتری، اجتناب­ناپذیر است. یکی از پارامترهای مهم موجود در بیش­تر این روش ­ ها، ضریب روان­آب است. تخمین صحیح ضریب روان­آب سطحی و بررسی تغییرات آن در شرایط گوناگون، برآورد صحیح روان­آب سطحی سیلاب­ها را امکان­پذیر می­سازد. پژوهش­ها در زمینه­ی بررسی ضریب روان­آب و عامل­های موثر بر آن، بیش­تر در مقیاس­های ماهانه، فصلی و سالانه در مناطق گوناگون جهان انجام شده است، ولی در زمینه­ی تغییرات ضریب روان­آب در مقیاس یک واقعه­ی رگبار، پژوهش­های کمی صورت پذیرفته است. حال آن­که اساس بسیاری از تحلیل­های هیدرولوژیک بر مقیاس رگبار استوار است. از این­رو، هدف اصلی پژوهش، بررسی امکان شبیه­سازی تغییرات ضریب روان­آب در مقیاس رگبار و شناسایی عامل­های موثر بارشی بر آن، در حوزه­ی آبخیز بار نیشابور با مساحت ۱۱۳۸۸ هکتار بوده است. پس از بررسی ۴۴۰ باران­نگار و آب­نگار سیل­های موجود در منطقه طی سال­های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۸، تعداد ۳۲ رگبار با زمان بارش بیش از زمان تمرکز ۹/۲ ساعت حوزه و هم­چنین ایجاد نوسان در آب­نمود، انتخاب و میانگین ضریب روان­آب کل واقعه، چارک­ها و دهک­ها محاسبه شد. سپس ارتباط بین متغیرهای گوناگون بارش کل و هم­چنین بارش مازاد با میانگین مقدار ضریب روان­آب و ضریب روان­آب جزئی از راه تحلیل روابط رگرسیونی دو و چند متغیره و با شکل­های گوناگون ساده و تغییر شکل یافته­ی متغیر­ها بررسی شد. نتایج بدست آمده از پژوهش، دلالت بر تغییرات زیاد بین رگباری ضریب روان­آب مشاهداتی در دامنه­ی ۶/۰ تا ۷/۴۵ درصد با میانگین حسابی، میانه، معکوس میانگین لگاریتم و انحراف معیار به­ترتیب ۶۵/۱۰، ۹۶/۷، ۵۹/۷، ۳۵/۹ درصد داشته است. روی هم رفته، یافته­های پژوهش بر امکان شبیه­سازی منحنی تغییرات ضریب یاد شده با استفاده از رگرسیون­های دو متغیره با ضریب همبستگی بین ۲۸ تا ۸۸ درصد (۶۸/۰ ≥ P ≥ ۰۰۳/۰) و با برتری متغیرهای چارک دوم و سوم در تبیین آن دلالت داشته است.

کلیدواژه ها:

Bar Watershed ، Rainfall-Runoff Model ، Runoff Coefficient and Runoff Coefficient Dynamic ، پویایی ضریب روان آب ، حوزه ی آبخیز بار ، ضریب روان آب و مدل بارش- روان آب.