ماهیت نفقه زوجه و اقارب دین یا تعهد

تامین هزینه و معاش خانواده از مهمترین حقوق و تکالیف مالی زوجین در حقوق ایران است. برخی از علما نسبت به حکم نفقه معتقدند، انفاق جزء قواعد آمره می باشد، اما در حال حاضر برخی از علما این نظر را دارند، که انفاق از قواعد تکمیلی است. که طرفین عقد می توانند ،نسبت به میزان یا اسقاط آن به توافق برسند. براساس مبانی فقه امامیه، نفقه زوجه نه تنها دارای ویژگیهاو امتیازاتی نسبت به نفقه اقارب است؛ ماهیت آن نیز متفاوت است. این ماهیت متفاوت علت و مبنای امتیازات نفقه زوجه است ،و حمایت از زوجه در چارچوب این ماهیت متفاوت جای دارد. نفقه زوجه برخلاف نفقه اقارب، از آثار وضعی قرارداد ازدواج است. و زوجه نسبت به آن حق مالکانه دارد. هیچ یک از شرایط تکلیف همچون قدرت و تمکن زوج در ایجاد این حق دخیل نیست و در صورت عدم پرداخت، دینی است بر ذمه شوهر که در هر زمانی قابل مطالبه است. بر این اساس، گذر زمان تاثیری در آن ندارد و ساقط نمی شود؛ در حالی که نفقه اقارب ماهیتا حکمی تکلیفی و فاقد اثر وضعی است ،یا حداکثر نوعی التزام و تعهدصرف محسوب می شود. به این سبب، حتی در صورت استنکاف منفق، دینی برای اوایجاد نمی شود، مگر اینکه براساس اذن حاکم، نفقه به عنوان قرض، از طرف شخص ثالث پرداخت شود. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که تمایزات نفقه زوجه و نفقه اقارب،برمبنای تمایز دو تاسیس دین و تعهد در حقوق اسلامی، قابل توجیه است.