بررسی و نقد تغییر عناصر فرهنگی اجتماعی در ترجمه رمان «بیت سیء السمعه»

یکی از مهم­ترین مسائل چالشی و مورد بحث در فرآیند ترجمه، موضوع گفتمان­های فرهنگی و اجتماعی بر این فرآیند است. دخل و تصرف در ترجمه هنگامی رخ می­دهد که یک مترجم پس از رهایی از بافت و سیاق متن زبان مبدا، بخواهد از ساختار شکلی و محتوایی آن رهایی یابد و آن متن را با توجه به شرایط رسانه متبوع و مخاطبان آن دوباره بازنویسی کرده و در نتیجه نقش متن را در زبان مقصد تغییر دهد. نجیب محفوظ به عنوان یکی از نویسندگان برجسته زبان عربی رمان­های زیادی از خود برجای گذاشته که از آن جمله می توان به رمان «البیت سیء السمعه» اشاره نمود. این رمان با کوشش «حسین شمس آبادی و فرشته افضلی» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ پژوهش حاضر می­کوشد تا نحوه تغییرات فرهنگی و اجتماعی گفتمانی را در فرایند ترجمه این رمان بررسی کند. بدین منظور الگوی کیفیت ترجمه "جولیان هاوس"، که نگاهی دقیق به وضعیت دخالت­های گفتمانی در متن دارد، به عنوان روش تحقیق انتخاب شد. از نظر جولیان هاوس، عنصر شیوه بیان، شگرد تغییرات و تاثیر مسایل ایدئولوژیکی را به همراه دارد. الگوی هاوس با تکیه بر توجه خاصی که به تغییر نقش متن دارد به­ خوبی می­تواند اختلاف بین وضعیت متن در زبان مبدا و مقصد نشان دهد. این جستار ادبی به تطبیق و مقایسه متن عربی و فارسی رمان «البیت سیء السمعه» براساس الگوی یاد شده می پردازد. در نمونه مورد مطالعه در این پژوهش، ژانر متن چندان دستخوش تغییر نشده اما تغییراتی چون حذف، انتخاب برابرنهاد نامناسب و گاه تغییراتی برای از بین بردن تنش موجود در متن اصلی به شکلی آگاهانه مشاهده می گردد.

کلیدواژه ها:

گفتمان ، ترجمه ، بیت سیء السمعه ، نجیب محفوظ ، جولیان هاوس