پیشینه تاریخی «مقدمه واجب» در فقه اسلامی

تبیین برخی اندیشه های کلامی، زمینه ساز ورود مسال? «مقدم? واجب» در علم اصول فقه در قرن پنجم گردید. فقیهان، با استفاده از آرای فقهی بازمانده از سده های متقدم، به تحلیل گزاره های دینی که در آنها به واجبات و مقدمات آنها اشاره شده بود، پرداختند. تمایز میان اقسام واجب و اموری چون «شرط» و «سبب»، نتیج? این تحلیل بود. اگر چه در باب مقدم? واجب، از همان ابتدا بین فقهای اهل سنت و امامیه اختلاف نظر وجود داشت، اما گسترش این بحث در علم اصول فقه، مرهون تلاشهای فقیهان امامیه است. این گسترش به اندازه ای بود که سبب شد ثمر? عملی آن مورد نقد قرار گیرد و به عنوان مساله ای بی فایده یا کم فایده تلقی شود. مقال? حاضر با رویکردی تاریخی بر روند طرح و گسترش این مساله در علم اصول فقه، به تحریر محل نزاع پرداخته و اختلاف میان فقها را بررسی می کند. سرانجام، با انتخاب برخی از آرای فقهی در سده های متقدم، میانه، متاخر و معاصر، کاربرد «مقدم? واجب» را در تحلیل های فقهی مربوط به مسائل فردی و اجتماعی، نشان می دهد.

کلیدواژه ها:

شرط سبب ، مقدمه واجب ، واجب مطلق ، وجوب عقلی