قواعد فقهی حاکم بر قصاص

از دیدگاه شرع اسلام، جان، مال و آبروی انسانها محترم و مورد توجه است و احدی حق دست درازی به حریم دیگران را نداشته و تجاوز به حقوق مشروع دیگران هرگز پذیرفته شده نیست از این رو یکی از مجازاتهایی که در قوانین جزایی و فقه موضوعه پیش بینی شده قصاص است قصاص مجازاتی است که در دوران جاهلیت هم وجود داشته ولی دلیل مشروعیت آن علاوه بر اجماع فقها، قرآن کریم و بنای عقلاست. فلسفه وضع قصاص، نگاهداری از حیات انسانی صیانت از عدالت و ایجاد امنیت اجتماعی است. قصاص مجازات اولیه ناشی از ارتکاب جنایت قتل عمدی است. در بیان مفهوم قتل عمد فقها بیان نمودند که قتل عمد عبارت است از خارج نمودن نفس محقون الدم و برابر از روی عمد و عدوان به تعبیر دیگر قصاص کیفری است که جانی به آن محکوم می شود و باید با مجازات وی برابر باشد. از مهمترین قواعد فقهی حاکم بر قصاص قاعده حرمت خون و جان انسان است. از بیان علمای فقه جزایی اسلام آشکار است که قصاص را در حقیقت جاری ساختن عملی به مانند آنچه که مرتکب شده است و در اجرا و عملی سازی نباید بیش از آنچه که روی داده در حق جانی به عمل آورد در غیر این صورت قصاص معنا و مفهوم خود را از دست می دهد. از سوی دیگر برخی از فقها با تمسک به آیات اجرای قصاص را حق ولی دم دانسته اند و در این که صاحب حق قصاص کدامیک از ورثه باشد؛ نظرات مختلفی بیان شده که مشهور فقها بر این باورند همه ورثه بجز روجین حق قصاص دارند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی - تحلیلی و با استفاده از شیوه کتابخانه ای نگارش یافته است.

کلیدواژه ها:

قصاص ، صاحبان حق ، قتل عمد ، قواعد فقهی ، حرمت خون انسان.