بررسی ویژگی های ژئومورفولوژی و علل شکل گیری فروچاله های دشت ابرکوه.

پدیده فروچاله ها و نشست زمین در دشت ها از خطرات طبیعی تشدیدشونده هستند که امروزه به دلیل سرعت و تراکم شکل گیری مورد توجه قرار گرفته اند. از دیدگاه ژئومورفولوژی، می توان فروچاله های اطراف شهر ابرکوه را به دو دسته فروچاله های کوهستانی و دشتی تقسیم بندی کرد. هدف از این پژوهش، شناخت عوامل موثر در شکل گیری فروچاله ها در دشت ابرکوه است. در گام اول با استفاده از روش سلسله مراتبی، مهمترین معیارهای تاثیرگذار طراحی شد و در نهایت، ارزش وزنی آن ها با استفاده از پرسشنامه در محیط نرم افزار اکسپرت چویس تعیین شد. معیارهای تاثیرگذار به ترتیب اولویت عبارت اند از: وجود لایه های انحلال پذیر در اعماق (۳۰ درصد)، بافت رسوبات و سازندهای آهکی (۴/۲۰ درصد)، افت سفره های زیرزمینی (۴/۱۷ درصد)، سیستم آبیاری غرقابی (۶/۱۲ درصد)، نوع کاربری (۱/۷ درصد)، فاصله از چاه های بهره برداری (۸/۵ درصد)، فاصله از آبراهه های قدیمی (۶/۳ درصد) و فاصله از گسل (۱/۳ درصد). در گام دوم، برای صحت سنجی نتایج، از اطلاعات میدانی و آزمایش های پارامترهای مهم خاکشناسی استفاده شد. لوگهای حفاری پیزومترهای اطراف فروچاله ها و سنگ کف آبخوان دشت ابرکوه، وجود لایه های انحلال پذیر در اعماق را تایید کرد. از طرفی آزمایش ها نشان داد که بافت رسوبات فروچاله های دشتی بسیار ریزدانه و با درصد بالای مقادیر رس و آهک و املاح است. پمپاژ آب از اعماق در جهت مصرف کشاورزی، منجر به ایجاد حفره های انحلالی و در نتیجه فروچاله های دشتی می شود. همچنین موقعیت فروچاله های کوهستانی در بالادست آبخوان دشت ابرکوه است که در دهه های اخیر با افت شدید آبخوان روبه رو شده، بحران افت سفره به همراه سازندهای آهکی، پدیده فروچاله های کوهستانی را به وجود آورده است.

کلیدواژه ها:

سازندهای آهکی ، مدل تحلیلی سلسله مراتبی ، آب زیرزمینی ، AHP