ارزیابی شدت بیابان زایی حوضه مسجدسلیمان با استفاده از مدل IMDPA

در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد از سرزمین ایران در قلمرو اقلیمی خشک و نیمه خشک تا خشک نیمه مرطوب گسترده شده است که با توجه به ویژگی های طبیعی حاکم بر آن و شیوه های بهره برداری نامناسب، دارای شرایطی حساس و شکننده بوده و به صورت بالقوه و بالفعل در معرض پدیده بیابان زایی قرار دارد. لذا در این پژوهش با استفاده از مدل IMDPA  که یکی از روش های ارزیابی بیابان زایی در مناطق خشک و نیمه خشک است، حساسیت اراضی حوضه مسجدسلیمان به بیابان زایی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور پس از بررسی های اولیه، معیار اقلیم با شاخص های بارش، خشکی ترانسو و خشکسالی، معیار خاک با شاخص های بافت، عمق موثر، درصد سنگریزه و هدایت الکتریکی، و معیار آب با شاخص افت سالانه آب زیرزمینی، به عنوان عوامل موثر در بیابان زایی ملاک عمل قرار گرفت. سپس از طریق مدل IMDPA امتیازات هر شاخص در معیار مربوط، مشخص و ارزش هر معیار با روش میانگین هندسی امتیازات شاخص های آن محاسبه شد. در نهایت هریک از معیارها به صورت لایه های اطلاعاتی وارد محیط ArcGIS شدند و با تلفیق لایه های رستری معیارهای مذکور و محاسبه میانگین هندسی آن ها نقشه شدت بیابان زایی حوضه مسجدسلیمان تهیه شد. نتایج نشان می دهد که از نظر درجه بیابان زایی حدود ۲۷۷۴ کیلومتر مربع از مساحت حوضه در کلاس متوسط و حدود ۲۳ کیلومتر مربع باقی مانده نیز در دو کلاس کم و شدید قرار دارد. معیار اقلیم با ارزش عددی ۴۶/۲ بیشترین تاثیر و معیار آب با ارزش عددی ۲۵/۱ کمترین تاثیر را در بیابان زایی منطقه دارد. همچنین معیار خاک با ارزش عددی ۱۳/۲ حاکی از شدت بیابان زایی متوسط است.

کلیدواژه ها:

مدل IMDPA ، مسجدسلیمان ، بیابان زایی ، ArcGIS