بررسی ساختار معماری و عملکرد سازه های هندسی در مساجد ایران (مطالعه موردی: مسجد جامع فرومد)

فرومد در ناحیه شمال روستای کاهک (بین عباس آباد و داورزن) قرار گرفته است. از کاهک تا فرومد حدود بیست کیلومتر فاصله است. موقعیت قرارگیری و رسیدن به این بنا در جاده شاهرود به سبزوار و مشهد در روستای فرومد از توابع شهرستان میامی و ۱۰۰ کیلومتری شرق شهر میامی و ۱۶۵ کیلومتری شمال شرقی شاهرود واقع شده است. بنا در مساحتی حدود ۸۲۰ متر مربع با نقشه دو ایوانی ساخته شده و متشکل از دو ایوان شمالی و جنوبی، دو ایوانچه در طرفین ایوان ها، شبستانی در ضلع شرقی ایوان جنوبی و احتمالا شبستانی به قرینه آن در ضلع غربی، دو رشته رواق در طرفین صحن، اتاق گنبددار چهار گوش در ضلع غربی ایوان شمالی و سردری مزین است. شبستان غربی کاملا ویران شده و در بقایای ویرانه ها آثاری از تزئینات دیده می شود. مسجد جامع فرومد که از جاهای دیدنی میامی به شمار می رود، از معدود مسجدهایی است که گچ بری، نقش ها و کاشی کاری های زیبای قرون چهارم تا هفتم هجری در بنای آن به کار رفته است و به همین دلیل در شمار آثار تاریخی مهم و کم نظیر ایران جای دارد. این بنا که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده، با وجود اینکه امروزه به صورت نیمه ویرانه درآمده است، یکی از آثار ارزشمند دوره خوارزمشاهیان در ایران به شمار می رود. در این راستا هدف از انجام این پژوهش در این مقاله سعی شده است تا رویکردهایی را برای به تصویر کشیدن زیرساخت ها و ساختارهای هندسی این تزیینات معماری ارائه دهد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که با انجام این کار، دانش معماران در هندسه عملی و خلاقیت آنها در ساخت طرح های هندسی منحصر به فرد برجسته می شود، از دیگر یافته های این مقاله، تلاش شده است تا تاثیر تزیینات این آرامگاه به عنوان نمونه ای پیشرو از اشکال اولیه نقوش گیره در معماری ایرانی به نمایش گذاشته شود.

کلیدواژه ها:

معماری ، مساجد ایران ، فرومد ، تزئینات ، سازه های هندسی ، نقوش.