سیر تحول مناسبات فرهنگی اجتماعی فضاهای شهری (مطالعه موردی: بازارهای استان گیلان)

بازارها همواره هسته مرکزی شهرها بوده اند که مهم ترین بخش زندگی شهری و اجتماعی مردم در آن جریان داشته است. بازار، به عنوان محل گردهمایی اقشار مختلف جامعه، مناسباتی را رقم می زند که علاوه بر جنبه های اقتصادی آن، به عنوان مکانی فرهنگی اجتماعی برجسته می شود. بازارهای گیلان با بافت فرهنگی و اقلیمی متفاوت از سایر نواحی ایران، از نظر تنوع و تکثر تعاملات انسانی در طول تاریخ منحصر به فرد هستند. هدف از پژوهش حاضر، مطالعه تحولات مناسبات فرهنگی بازارهای گیلان با تکیه بر اسناد تاریخی است. بازارهای گیلان همواره در ادوار مختلف، بستری مناسب برای انواع نمایش ها، سرگرمی ها و سایر سازوکارهای اجتماعی بوده اند. از یافته های تحقیق حاضر، می توان به این نکته اشاره کرد که پس از ورود رسانه های ارتباط جمعی و تاسیس مراکز خرید به سبک غربی در روزگار معاصر، برخی از سازوکارهای پیشین بازارهای گیلان بسیار کمرنگ و گاهی به فراموشی سپرده شده اند؛ مانند انتشار اخبار و شایعات، دیدوبازدید، همسریابی، تفریح و ارتباط با قهوه خانه ها. نمایش ها و سرگرمی های بازار نیز دستخوش تغییرات اساسی شده اند. بسیاری از فعالیت های مفرح و سرگرم کننده گذشته بازار، امروزه کاربرد و حضور چشم گیر و موثری در بستر بازار ندارند و به نحوی از مناسبات انسانی و فرهنگی اکثریت بازارها حذف شده اند؛ مانند نمایش معرکه گیری، پرده خوانی، مراسم کشتی و امثال آن. در عوض، گونه های دیگری از هنرنمایی ها در بازارهای گیلان رواج یافته است که می توان به پدیده موسیقی خیابانی و یا آوازهای فروشندگان بازار اشاره کرد. به نظر می رسد هنرنمایی هایی که در گذشته با حضور موسیقی، نمایش، ورزش و سایر پدیده های فرهنگی همراه بوده اند، امروزه در اشکال دیگر هنرنمایی ها استحاله یافته اند. داده های گردآوری شده در این تحقیق با استفاده از روش تاریخی تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته اند.

کلیدواژه ها:

بازار ، بازارهای گیلان ، مناسبات فرهنگی بازار ، تعاملات انسانی بازار