شفافیت در معماری سنتی اقلیم سردسیر تبریز (پژوهش موردی: مسجد کبود و امامزاده سید حمزه)

شفافیت فضایی، به عنوان یک ویژگی به کار رفته در ساختار فضایی و مرز بین داخل و خارج است و می توان آن را قابلیتی معمارانه برای بسط یک فضای محدود و ارتباط آن با سایر فضاهای مجاور به منظور برخورداری از ظرفیت بیشتر و امکان حرکت بصری، فیزیکی یا ذهنی معنوی به حساب آورد. حال سوال اصلی این است: شفافیت فضایی در معماری ایران به چه نحوی تحقق یافته است؟ با توجه به کم روزن بودن بناها در تبریز به علت شرایط اقلیمی آن، شفافیت اغلب با چه فاکتورهایی به دست می آید؟ هدف از پژوهش حاضر، تبیین و بررسی شفافیت در معماری اسلامی و چگونگی رسیدن به شفافیت در بناهای سنتی اقلیم سردسیر می باشد که با توجه به کاهش روزنه ها در بناهای این اقلیم لزوم بررسی میزان شفافیت دراین منطقه مورد توجه قرار گرفت. پژوهش حاضر بر پایه پژوهش موردی، بر اساس داده های حاصل از اسناد کتابخانه ای و مشاهده میدانی است. برای تحلیل این موضوع ضمن بررسی انواع شفافیت در معماری اسلامی ایران، بناهای امامزاده سید حمزه و مسجد کبود به عنوان مطالعه موردی برای بررسی فاکتورهای شفافیت، در اقلیم سرد انتخاب گردیدند. این دو بنا با وجود وجه اشتراک آنها در مذهبی بودن، ساختار فضایی متفاوتی دارند. یافته های تحقیق نشان می دهد که ساختارفضایی عامل مستقلی برای پیش بینی شفافیت بنا نیست. ضمن این که شفافیت فضایی در معماری ایرانی صرفا شفافیت بصری نبوده و شامل شفافیت ادراکی و معنایی نیز می باشد، که در اقلیم سرد بیشتر شاهد شفافیت هایی از نوع ادراکی و معنایی می باشیم. لذا معمار بنا برای رسیدن به حس فراخی و سیالیت در فضا، عوامل مختلفی را متناسب با کالبد بنا و شرایط محیطی در نظر گرفته است تا مخاطب شفافیت فضایی را در آن حس نماید.

کلیدواژه ها:

شفافیت ، معماری سنتی ، اقلیم سرد ، مسجد کبود ، امامزاده سیدحمزه