مقایسه مشدد سازی و تشدید زدایی در زبان فارسی و گویش های ایرانی

تشدید زدایی فرایندی واجی است که در بعضی از زبانها از جمله فارسی مشاهده می شود. از آنجا که مطالعات تاریخی از گرایش زبانها به این فرایند حکایت می کند و از سوی دیگر تاکنون در زبان فارسی، پژوهشی جامعی در این زمینه حصورت نگرفته است؛ هدف این تحقیق، معرفی فرایند تشدید زدایی و بیان ویژگیهای آن در زبان فارسی و گویشهای آن است. در این مقاله، رابطهٔ تشدید زدایی و تشدید با فرایندهای واجی نظیر تضعیف، تقویت، همگونی، کششی جبرانی و غیره بررسی شده است. این تحقیق به شیوهٔ کتابخانه ای و با استفاده از کتابها و مقالات گویشی شناسی و استناد به پیکرهای شامل ۱۲هزار داده (مشدد و غیر مشدد) مربوط به ۳۳ گویشی ایرانی انجام شده است. نگارندگان علاوه بر تحلیل کیفی، از بررسی کفی دادهها یعنی محاسبهٔ بسامد مؤلفه ها نیز استفاده کردهاند؛ به عبارت دیگر تعداد کلمات مشدد (شده) و تشدید زدایی شده و همچنین فراوانی همخوانهایی که تحت تأثیر این فرایندها قرار گرفته اند محاسبه شده است. مهمترین نتایج این تحقیق عبارتاند از: ۱. تشدید زدایی عکسی تشدید عمل میکند؛ ۲. در میان فرایندهای واجی، کششی جبرانی و درج همخوان،فرایندهایی هستند که بعد از حذف تشدید دارای بیشترین بهسامل از لحاظ کاربردند؛ ۳. تشدید زدایی زمینه را برای عملکرد سایر فرایندهای واجی فراهم می کند، 4. گویی تمایل طبقات مختلف آواها به فرایند مشددشدن و تشدید زدایی در جهت عکس هم عمل می کند. تمایل طبقات همخوانی نسبت به فرایند مشدد شدن به روان>انسدادی> خیشومی>غلت است

کلیدواژه ها:

تشدید زدایی ، تشدید ، کشش جبرانی ، تضعیف ، تقویت