جایگزینی اسلوبمند منابع فسیلی با زیست توده: یک ضرورت راهبردی

منابع فسیلی، با وجود سودمندی های بسیار، تجدید ناپذیر و رو به زوال اند و بدیهی است که برای آنها باید جدا به فکر جایگزین مناسب بود. از میان جایگزین های ممکن، مناسب ترین منبعی که هم انرژی و هم ماده به دست می دهد، زیست توده است. زیست توده، مجموعه مواد آلی خام تجدیدپذیر و بی زوال است که سالانه بالغ بر 400 هزار میلیون تن در زمین تولید می شود و قسمت اعظم آن را پلیمرهای طبیعی تشکیل می دهند. جایگزینی اسلوبمند و تدریجی منابع فسیلی با زیست توده و احداث حساب شده زیست پالایشگاه های هم بسته (که خود نیز مستلزم گسترش کشاورزی و تولید مواد غذایی راهبردی است) و تولید، مصرف و صادرات فراورده های زیست پالایشگاهی از جمله زیست سوخت ها، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت قطعی راهبردی به نظر می رسد. از جمله دلایل مهم این ضرورت، مسیولیت انسان در برابر سلامتی و محیط زیست خود، تامین اشتغال و امنیت غذایی مردم و توسعه پایدار است. حرکت در این راستا، ابتدا با زیست سوخت ها (زیست اتانول و سپس زیست دیزل) در برزیل آغاز شد. ولی، تنها کمتر از دو دهه است که علاوه بر آن، توجه اکثر کشورها به طور فزاینده ای به مواد شیمیایی زیستی معطوف شده است. پژوهش های گسترده ای با بودجه های پژوهشی کلان (که عمدتا توسط دولت ها و شرکت های بزرگ نفتی تامین می شود) در ارتباط با تهیه مواد شیمیایی از منابع زیست توده در دنیا در حال انجام است. نتایج بعضی از این پژوهش ها به تولید صنعتی هم رسیده است و ما شاهد احداث روزافزون مجتمع های تولید مواد شیمیایی جدید یا سنتی پرمصرف به روش های جدید با استفاده از این منابع هستیم. فرایندهای تبدیل می توانند میکروبی، زیستک اتالیزی (آنزیمی) و شیمیایی باشند. سرمایه اولیه احداث واحدهای جدید برای فرایندهای تبدیل زیستی، در حدود نصف سرمایه اولیه لازم برای احداث واحدهای مبتنی بر فرایندهای پتروشیمیایی است. در حال حاضر، این فرایندهای جدید در حال بهینه سازی هستند تا مزیت و صرفه اقتصادی بیشتری پیدا کنند. در ایران نیز در سال های اخیر، رویکردهایی در این حوزه به چشم می خورد، اما این رویکردها فاقد انسجام، حمایت و سرعت کافی بوده است.