جلوه های نمادگرایی در شعر دفاع مقدس

ذات ادبیات که کشف دنیای پنهان و بازسازی دوباره ی جهان در زبان غیر متعارف است با نماد ونماد گرایی همسوست. آنچنانکه که در کتاب فرهنگ اصطلاحات ادبی خانم سیما داد آمده: نمادها را در یکی از سه دسته زیر جای داده اند: الف) طبیعی: مثل گل که نماد زیبایی است و زالو که نماد جنایتکار است. آب که نماد تطهیر، لاله، نماد پاکی، جوانی و شهید است. نمادهای طبیعی در بعضی موارد دوقطبی هستند وبا توجه به زمینه کاربردیشان، معانی متفاوتی می یابند؛ چنان که آب در صورتی که به سیل یا طوفان تبدیل شود، میتواند عامل تخریب کننده نیرومندی باشد و بدین ترتیب، علاوه بر نمایش آسودگی و صلح، مظهری از وحشت و هرج و مرج نیز باشد . ب)اختصاصی: که تنها در اثر یک شاعر و نویسنده جنبه نمادین یافته است و وقتی از آنها اسمی به میان می آید زود آن نوشته به ذهن خطور میکند؛ مانند پیرمغان، عشق، باده، خرابات، رند و.... در دیوان حافظ از بسامد بالایی برخوردار است و تا حد زیادی زبان او را نمادین ساخته است . ج) نمادهای مرسوم: که بر اثر عمومیت یافتن نمادهای اختصاصی به وجود می آیند: مانند زمستان به عنوان نماد پیری، سردی، بی عاطفگی که این واژه را ابتدا اخوان دراین مفهوم به کار برد، اما بعدها دیگران آن را پسندیدند و از آن استفاده کردند. البته علاوه بر تقسیم بندی فوق، دربعضی از آثار ادبی ازنمادهای فرهنگی نیز نام برده اند که عبارتنداز : نمادهایی که برای توضیح حقایق جاودانه به کار میروند و هنوز در بسیاری از ادیان کاربرد دارند. نمادهای فرهنگی، تحولات فراوانی را پشت سر گذاشتهاند و فرایند تحولاتشان کمابیش وارد خودآگاه شده است و بدین سان، جوامع متمدن آنها را به صورت نمایه های جمعی پذیرفته اند. نمادهای موجود در آیین ها و اعیاد و مراسم ملی و مذهبی و نیز نمادهای مربوط به زایش دوباره... از این نوع اند. نماد به صورتی دیگر نیزطبقه بندی شده وآن، جای دادن نمادها در دو نوع نمادهای فرارونده و نمادهای انسانی است. براساس این تقسیم بندی نماد عبارت است از حرکتی از گستره چیزهای مادی و احساس هایی که برمی انگیزند به سوی گسترده برداشت های انتزاعی و عواطف فردی، یعنی: از گستره بوها، منظره ها، آواها به سوی برداشت ها یا عواطفی که این عوامل برمی انگیزانند.

کلیدواژه ها:

شعر فارسی ، نماد ، نمادگرایی ، ، شعر دفاع مقدس