عدالت و دادگری در تمدن های هندوایرانی با تاکید بر ایزد میتره

اساطیر به جا مانده از اقوام کهن، نشان دهنده باورها، اعتقادات و زندگانی مردمان در تمدن های باستانی است که با گذر زمان، تغییر باورها و ادیان و تلفیق با سایر اعتقادات، به حیات خود ادامه داده اند. اساطیر تمدن های هندوایرانی، به واسطه یکسانی نژادی اولیه این مردمان، دارای اشتراکات فراوانی با یکدیگر هستند که با وجود جدا شدن اقوام آریایی پس از مهاجرت و اسکان دو قوم بزرگ آنان در سرزمین های ایران و هند، هویت باستانی خود را حفظ کرده و با تلفیق شدن و در مواردی چیرگی بر اعتقادات مردمانی بومی این سرزمین ها، حتی با گذر زمان و ایجاد دین های جدید، جایگاه خود را در بسیاری از موارد حفظ کرده اند. خدای میتره یا مهر، یکی از خدایان مهم و اساسی در باورهای اقوام هندوایرانی است که از قبل از مهاجرت آنان از سرزمین اولیه خود، اعتقاد به او در میان مرمان وجود داشته است. میتره، ایزد روحانی فرمانروا و در عین حال، خدای عهد پیمان قانون، عدالت، و برپاکننده نظم نزد هندوایرانیان است. پس از جدایی دو دسته اساسی آریاییان و سکونت آن ها در ایران و هند اعتقاد به میتره با مهر همچنان در میان اقوام این سرزمین ها به حیات خود ادامه می دهد با ورود به دوره تاریخی، به دلیل اهمیت بیشتر روابط اجتماعی و بالاتر رفتن سطح فرهنگ مردم، جنبه دادگری و عدالت گری او، بیشتر اهمیت یافته است. براین اساس مفروض است میتره (مهر)، خدای عدالت و پیمان نزد اقوام هندوایرانی، ایزدی والامرتبه و پراهمیت است که با گذر زمان، مهاجرت مردمان و تغییرات پیش آمده در باورهای مردمان هند و ایران، نه تنها از جایگاه او کاسته نشده، بلکه با بالاتر رفتن سطح فرهنگ در زندگی شهرنشینی، اهمیت روزافزونی یافته و جنبه عدالت گری و نظارت او بر پیمان ها مورد توجه بسیاری واقع شده است. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی جایگاه میتره (مهر) به عنوان ایزد عدالت، داوری و پیمان در تمدن های هندوایرانی است این پژوهش که از نظر هدف، نظری و توسعه ای و از جهت ماهیت و روش تاریخی تحلیلی است به اعتقادات و باورهای مشترک اقوام هندوایرانی توجه دارد، همچنین به مساله نظم در جهان اخلاقی واهمیت آن نزد این اقوام می پردازد. در نهایت، جایگاه میتره در اساطیر و باورهای مردمان هندوایرانی، و ایران زرتشتی مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

میتره ، عدالت ، دادگری ، اسطوهر ، هندوایرانی