تحلیل کارکرد گفتمانی طنز در باب اول گلستان سعدی؛ رویکرد نشانه معناشناسی

هدف این مقاله پیاده سازی روش نشانه معناشناسی برای دستیابی به الگو یا الگوهای حاکم بر فرایندهای معنایی کنشی و تنشی و نشان دادن تاثیر جریان زیبایی شناختی بر فرایندهای مذکور در بستر گفتمان طنز باب اول گلستان سعدی است و از این جهت، نخستین کوشش به شمار می آید. مقصود از طنز، سخن مطایبه آمیز انتقادی است که با هدف اصلاح اجتماعی و به کمک جریان زیبایی شناختی در زبان شکل میگیرد و با هزل و هجو فرق دارد. روش نشانه معناشناسی در پی تجزیه و تحلیل گفتمان برای پی بردن به شرایط تولید و دریافت آن است. نشانه معناشناس با مجموعه ای معنادار روبه روست که در مرحله نخست فرضیه های معنایی و نوع ارتباط آنها با یکدیگر را در نظر میگیرد. سپس، به جست وجوی صورت هایی که با این فرضیه های معنایی مطابقت دارند، می پردازد تا اثبات آن فرضیه ها میسر شود. فرضیه پژوهش حاضر این است که فرایند معنایی در گفتمان طنز نظام کنشی را به تنشی تبدیل میکند و با برقراری تعامل بین ابعاد فشارهای (عاطفی، درونی) و گسترهای (شناختی، بیرونی فضایی سیال را می آفریند که خلق معنایی بدیع را ممکن می سازد. در طنز حضور حسی - ادراکی کنشگر و در مرحله بالاتر گفته پرداز به تنش بین ابعاد فشارهای و گسترهای نیرویی می بخشد که برونههای زبان را از درونه های رایج، تهی میکند و به جای آن درونه هایی متفاوت قرار می دهد. دگرگونی در رابطه درونه - برونه زبانی از ویژگی های طنز است که به وسیله جریان زیبایی شناختی، سبب تغییر ازرشهای همه باور و خلق ارزش های نو در این گفتمان می شود.

کلیدواژه ها:

گفتمان طنز ، نشانه معناشناسی ، فرایند تنشی ، جریان زیبایی شناختی ، گلستان سعدی