دیدگاه ملاصدرا در مورد انسان و نظام حاصل از آن

بحث از انسان و ابعاد وجودی او در حکمت متعالیه صدرایی از اهمیت و وسعت زیادی برخوردار است و پس از مسیله خدا، انسان محوری ترین مسیله به شمار می آید؛ چراکه آفرینش جهان، فرستادن پیامبران و نزول کتب آسمانی برای رسیدن او به سعادت نهایی اش صورت گرفته است. انسان شناسی علاوه بر آنکه مقدمه ای است برای شناخت جهان بلکه بالاتر از آن مقدمه و زمینه ای است برای شناخت خدا. این مقاله به بررسی ماهیت انسان به طورکلی و تبیین جایگاه او در نظام هستی می پردازد و ازآنجاکهنهایت تمام مباحث انسان شناسی صدرا به انسان کامل ختم می شود و حد اعلی تمام ویژگی های انسان در انسان کامل وجود دارد، به دیدگاه ملاصدرا درباره انسان کامل نیز اشاره می کند.به بعقیده ملاصدرا انسان تکوینا خلیفه خدا می باشد و هیچ موجودی در نظام هستی از این امتیاز برخوردار نیست چراکه روح الهی با تمام اسماء و صفات خود در او متجلی است و بدین لحاظ انسان را میتوان نسخه ی الهی و دارای جامعیت کبری دانست؛ اما نکته ی قابل توجه در اینجا آن است که این اوصاف و مقامات تنها در حق انسان کامل به نحو اتم و اکمل موجود است و به عقیده ملاصدرا اولین صادر از طرف خداوند همان انسان کامل است که مصداق آن نیز حقیقت محمدیه (صلی الله علیه و آله) میباشد و هموست که واسطه ی فیض حقتعالی به موجودات می باشد و با نور هدایت اوست که نفوس انسان ها کامل شده و از قوه به فعلیت درمی آید و میت وانند به صراط مستقیم دست پیدا کنند .درواقع می توان گفت حقیقت محمدیه (صلی االله علیه و آله) هم عقل اول است و هم روح آخر. او تنها ذاتی است که دو بار ظهور یافته است، یکبار در آغاز به جهت خلق موجودات و یکبار در پایان به جهت تکمیل خلق. پس با این بیان می توان نتیجه گرفت که انسان کامل یا همان حقیقت محمدیه (صلی الله علیه و آله) به عنوان موجودی که مظهر تمام اسماء و صفات الهی و خلیفه خدا در بین خلق است، واسطه ای بین خدا و خلق میباشد و در حقیقت اوست که مبین ارتباط بین خدا و عالم و سایر انسان ها می باشد.

کلیدواژه ها:

ملاصدرا ، انسان شناسی ، انسان کامل ، ماهیت انسان