تحلیل متن و گفتمان داستان لنگ از ابراهیم گلستان براساس نظریه زبان شناسی راجر فالر

تحولات اخیر در زبان شناسی و حوزه های وابسته، رویکردهای تازهای را در نقد ادبیات داستانی در پی داشته است. یکی از رویکردهای جدید، نظریه ی راجر فالر است. او رویکرد خود را به روش آمیزگرایانه مبتنی بر سه نظریه ی اساسی دستور زبان گشتاری چامسکی، زبانشناسی نقش نگر هلیدی، و روایتشناسی ساختار باور تودوروف و گرهماس بنا نموده است. نتایج به دست آمده نشان داد که مهمترین ویژگیهای روساخت داستان لنگ؛ تعلیق، ابهام، تکرار، تضاد، حذف ضمیر، ارجاع واژگان، استفاده ی گسترده از فعل، جملات طولانی، پرسش بلاغی و همچنین وجود آرایه های بدیع مان ند: کاربرد سجع و تکرار عبارات میباشد که لحن اثر را شاعرانه کردهاست. تعلیق و ابهام از طریق حذف ضمیر بواسطه ی گشتار در ژرف ساخت، صورت گرفته است. تکرار افعال به همراه تکرار حرف و موجب ایجاد وزن در انتهای جملات شدند و مان ند مصراعهای شعری آهنگ خاصی را ایجاد میکن ند که لحنی منظم وضرب آهنگ مشخصی دارد. بیشترین نقش شخصیت اصلی در داستان، نقش تجربهگر است که بوسیله ی خبر وضعیتی در روساخت جملات مشاهده میشود. همچسبی (انسجام) - توسط ارجاع ضمیر و نقش اتصالی حرف و - و همسازی (پیوستگی) در روساخت متن با هم ارتباطی تنگاتنگ دارند. در داستان دو نوع چشمانداز وجود دارد. چشمانداز بیرونی مربوط به نامعلومات، تناقضات و ناشناختگی های زندگی شخصیت اصلی است. در چشم انداز درونی بیشتر به جنبه های مشاهده ناپذیری از ذهن شخصیت اصلی پرداخته شده. حسن نقش دستوری کنش پذیری را بازی میکند که ارتباط او با خود و دیگران از طریق واسطه برقرار است و تسلطی بر ادراکات خود ندارد. در داستان دو نوع گفتمان وجود دارد. گفتمان مستقیم و گفتمان اندیشه ی غیرمستقیم. گفتمان داستان بر اساس اندیشه ی غیر مستقیم است و تمامی حوادث داستان، احساسات و افکار شخصیت اصلی بواسطه ی راوی دانای کل روایت میشود. گفتمان مستقیم بجز در نقل قولهای مستقیم سهم کمی در روایت داستان لنگ دارد.

کلیدواژه ها:

زبان شناسی گشتاری ، متن ، گفتمان ، راجر فالر ، ابراهیم گلستان ، داستان کوتاه لنگ