نقش تکتونیک و آب های زیرزمینی در استقرار و پیدایش تپه های ماسه ای و ارگ ها (مطالعه موردی: ارگ صادق آباد بافق)

از پدیده های ژیومورفولوژیکی حاصل از فرسایش بادی می توان به تپه های ماسه ای و توسعه ارگ ها اشاره نمود به طوری که تپه های ماسه ای به عنوان یکی از لندفرم های تراکمی فرسایش بادی در مناطق خشک و بیابانی ایران به شمار می رود. در زمینه انتقال ماسه های روان هر زمان شرایط به گونه ای باشد که عواملی مانند پوشش گیاهی و یا رطوبت ناحیه ای سبب کاهش سرعت بادهای حامل ماسه گردد، زمینه جهت پیدایش و توسعه ارگ ها و تپه های ماسه ای در یک منطقه فراهم می گردد. بر عکس با گذشت زمان چنانچه تاثیر عوامل مسبب تراکم ماسه های روان کاهش یابد زمینه جهت برداشت مجدد ماسه های تثبیت شده و انتقال مجدد آنها فراهم می گردد. از جمله این عوامل اصلی تاثیر گذار بر استقرار یا حرکت پهنه های ماسه ای می توان به آب های زیرزمینی اشاره نمود که علاوه بر نقش مستقیم رطوبت حاصل از آن در تثبیت ماسه های روان، آب های زیرزمینی با نقشی که بر توسعه و تراکم پوشش گیاهی دارند، می توانند به صورت غیر مستقیم بر استقرار پهنه های ماسه ای نقش داشته باشند. در این زمینه می توان به ارگ صادق آباد بافق در کویر در انجیر اشاره نمود به طوری که بررسی ها و مطالعات میدانی از منطقه مورد مطالعه نشان دهنده آن است که تکتونیک و گسل بافق نقش مهمی در ظهور پهنه های آبی در مجاورت سطح زمین در این قسمت از کویر درانجیر داشته به طوری که ارتفاع بالای رطوبت در این قسمت از کویر در انجیر نقش پر رنگی در پیدایش و استقرار ارگ صادق آباد ایفا می کند. بنابراین به توجه به اهمیت نقش آب های زیر زمینی در استقرار این پهنه ماسه ای، چنانچه شرایطی مانند خشکسالی و یا برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی منجر به افزایش عمق آب های زیرزمینی گردد این عوامل می توانند سبب اختلال در تثبیت تپه های ماسه ای شده که در نهایت در اثر فعالیت بادهای فرساینده می تواند مجدد زمینه انتقال ماسه ها از منطقه فراهم شود.

کلیدواژه ها:

تکتونیک ، ارگ ماسه ای ، آب های زیرزمینی ، کویر درانجیر ، صادق آباد بافق