بررسی ویژگی های ظرفیت سازی، مشارکت و اولویت های محلی در سکونتگاه های غیررسمی موثر در ساماندهی و توانمندسازی (مطالعه موردی: سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج)

مداخلات و برخوردهایی از نوع رویکرد مبتنی بر حذف و پاکسازی سکونتگاه های غیررسمی از نظر زمانی مربوط به سالهای ده ه 1970-1960 است که با توجه به بازتابهای منفی و آسیبها و مشکلات ناشی از آن، میتوان گفت رویکرد آزموده شده محسوب میشوند ولی در گوشه و کنار همچنان اقدامات مبتنی بر این رویکرد مشاهده میشود. در مقابل رویکرد فوق، امروزه رویکرد توانمندسازی مطرح است که مبتنی بر به کارگیری حداکثر توانهای نهفته ساکنین سکونتگاه های غیررسمی جهت حل مسئله از جمله ساماندهی مسکن و محل سکونت به عنوان بخشی از فرایند زندگی آنهاست. این فرایند در درجه اول مستلزم پذیرش ساکنین این سکونتگاه ها به عنوان بخشی و جزئی انکارناپذیر از جامعه شهری است. در درجه دوم قبول این واقعیت است که مدیریت شهری هم به حکم قوانین جاری و هم به دلایل وظایف انسانی موظف به حل مساله مسکن و سکونت این اقشار هستند. اگرچه حل بنیادین و ریشهای آن ممکن است سالها به طور انجامد.این مقاله خلاصهای از طرح تهیه برنامه توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج (محله های حصار بالا، سهرابیه و اخترآباد) است که به بررسی ویژگیهای اجتماعی جمعیتی، اقتصادی و همچنین اولویتبندی نیازها و مشکلات اساسی محله از دیدگاه خود ساکنین پرداخته است. برای گردآوری اطلاعات از 3 روش استفاده شده است. روش اول مشاهده برای گردآوری ویژگیهای کالبدی محلات، روش دوم پیمایش (یا ابزار پرسشنامه) برای شناخت ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی خانوارها و روش سم جلسات بحث گروهی متمرکز (FGDs) برای شناسایی و اولویتبندی نیازها و همچنین شناخت توانهای محلی جهت انجام پروژه های اجتماع محور و مشارکتی است.نتایج بدست آمده نشان میدهد که بسترهای مناسبی در زمینه متشکل شدن گروه های اجتماعی در محله های مورد بررسی وجود دارد. این ظرفیت در گروه های مختلف و همچنین در محلات کاملا0 متفاوت میباشد. زنان در محله های سهرابیه و اخترآباد، هیات امنای مسجد و معتمدین در محله حصار را میتوان از گروه های اجتماعی به شمار آورد که از پتانسیل بالایی جهت ساماندهی و متشکل کردن مردم برخوردارند. در هر سه محله نیز گروه دانشجویان در اقدامات جمعی حضور داشتند. اما فرایند شکلگیری مشارکت و استفاده از داراییهای محلی در اکثر موارد شکل نگرفته و یا در صورت شکلگیری به دلیل نهادینه نشدن آن با موفقیت همراه نبوده است. ضمن تاکید بر اینکه هر یک از اجتماعات غیررسمی به دلیل تفاوت در نیازها و اولویتهای محلی، برنامه ها و راه حل مسئله منحصر به فرد خود را میطلبد که در تدوین راهبردها برای توانمندسازی این محلات مورد توجه قرار گرفتند و در نهایت پروژه های کوچک مقیاس با تکیه بر توانهای محلی برنامه عملیاتی تدوین شدند

کلیدواژه ها:

توانمندسازی ، ظرفیت سازی ، مشارکت ، اولویت های محلی ، سکونتگاه های غیررسمی.