مطالعه تطبیقی مولفه های تصویری در پنج نگاره معراج حضرت رسول (ص)

معراج نامه ها روایت های منظوم یا منثورند که به سفر معنوی و روحانی حضرت رسول (ص) و شرح مشاهدات ومراحل سلوک آن حضرت در این سیر الهی می پردازد. همچنان که مصنفان و شاعران ایرانی به نقل و توصیف وشرح این روایت پرداخته اند، نگارگران ایران اسلامی نیز بنابر فرهنگ دینی و اعتقادی خویشتن و جامعه مسلمانایرانی در دوره های مختلف به تصویرسازی و تجس مبخشی این روایت عظیم دست یازیده و نسخه های متعددی ازمعراج نامه های مصور و منقوش فراهم آورده اند. هر یک از این نسخه ها با توجه به ویژگی های فرهنگی زماننگارگر، اختصاصات بصری منحصربه فرد و متفاوتی را در کنار مشابهت های روایی - تصویری نشان می دهد. اینمقاله بر آن است که با مقایسه ویژگی های تصویری پنج نگاره با مضمون معراج که در دوره های مختلف تاریخیمصور گردیده اند، ویژگی های تصویری هر یک از این نسخه های تصویری را مبین سازد و به این واسطه نشان دهدکه نمادها و نشانه ها و مولفه های تصویرگری مذهبی ایران در زمان های مختلف چه بوده و دستخوش چه تغییراتیشده است. روش تحقیق در این پژوهش، کیفی و توصیفی - تحلیلی به شیوه تطبیقی است و نمونه های مورد مطالعه(جامعه آماری) شامل پنج نگاره از پنج معرا جنامه مربوط به ادوار مختلف است و مشتمل بر این نسخه ها است:معراج نامه احمد موسی و نگاره معراج از جامع التواریخ رشیدی مربوط به دوره ایلخانان مغول، معرا ج نامه شاهرخی ازعصر تیموریان، نگاره معراج درخمسه طهماسبی مربوط به عهد صفوی و تابلوی معراج، اثر استاد فرشچیان، مرتبطبا دهه اخیر.نتایج به دست آمده مبین می سازد که قواعد مشابه و متفاوتی در مولفه های بصری این ادوار وجود دارد . درشیوه تجسم شمایل مقدس (واقع نمایی یا انتزاع)، کاربرد مضامین جانبی، رنگ و ترکیب بندی های افق ی کتیبه وار، وعمودی، زاویه دید ودیگر تمهیدات روایت بصری.

کلیدواژه ها:

معراج نامه ، نگارگری دوره اسلامی ، مولفه های تصویری ، ایران