پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم دوروم در مناطق نیمه گرمسیر دیم

آگاهی از برهمکنش ژنوتیپ × محیط به به نژادگران کمک می کند تا بتوانند بهترین ژنوتیپ ها را برای مناطق مختلف انتخاب کنند. هدف از این پژوهش، دست یابی به ژنوتیپ های پرمحصول گندم دوروم از بین چند لاین برگزیده بود تا بتوانند سازگار با شرایط آب و هوایی مناطق دیم گرمسیری و نیمه گرمسیری و برتر از ارقام شاهد منطقه باشند. در این پژوهش، ۱۶ ژنوتیپ گندم دوروم برگزیده از آزمایش های پیشرفته مقایسه عملکرد، به همراه دو رقم شاهد دهدشت و سیمره، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به­مدت سه سال زراعی (۹۵-۱۳۹۲) در چهار منطقه (گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان) مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که آثار اصلی ژنوتیپ، سال و مکان و برهم­کنش سال × مکان و ژنوتیپ × سال × مکان در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. تجزیه واریانس AMMI نیز نشان داد که چهار مولفه اصلی اول معنی دار بودند و در مجموع حدود ۸۱ درصد از تغییرات برهم­کنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. بیش­ترین عملکرد دانه در ژنوتیپ شماره ۶ (۳۵۹۲ کیلوگرم در هکتار) و کم­ترین میزان آن در ژنوتیپ شماره ۱۸ (۳۲۲۹ کیلوگرم درهکتار) مشاهده شد. محیط های ۱۰، ۸، ۱۱ و ۱۲ با بردارهای بلند، از قدرت تفکیک بالایی برخوردار بودند. نتایج این تحقیق بر اساس شاخص های AMMI نشان داد که ژنوتیپ های ۳، ۵، ۶، ۱۳ و ۱۵ با میانگین عملکرد دانه بالاتر از میانگین کل در بیش­تر محیط ها، به­عنوان ژنوتیپ های پایدار و برتر آزمایش بودند. از بین آن ها، ژنوتیپ شماره ۱۳ با توجه به دارا بودن سازگاری عمومی مناسب، می تواند به عنوان ژنوتیپ امیدبخش و نامزد معرفی رقم جدید برای مناطق دیم گرمسیر و نیمه گرمسیر باشد.

کلیدواژه ها:

تجزیه امی ، تنش های محیطی ، ژنوتیپ امیدبخش ، سازگاری عمومی