بررسی عوامل داخلی تقویت کننده فرایند خروج نخبگان علمی از کشور

بررسی و تحلیل علل خروج نخبگان از کشور و بازنگشتن آنها، اگر نگوییم مهم ترین ولی بی تردید یکی از مهمترین و حساس ترین مسائل ملی در دو دهه اخیر کشور بوده است. این مسئله در سطح جهانی، از اوایل دهه ۱۹۶۰ به صورت یک معضل شناخته شد، از این رو، پژوهشگران با دیدگاههای مختلف و با رویکردهای متفاوت به بررسی آن پرداخته اند تا جایی که حتی سازمانها و نهادهای بزرگ جهانی نظیر بانک جهانی و یونسکو، با بررسی موضوع و به منظور حل مسائل ناشی از آن سعی در ارائه راه کارهایی برای کشورهای در حال توسعه کردند که در حال حاضر جنبه جهانی یافته است. در بخش نخست این مقاله، تئوریها و رویکردهای رایج مختلف جهانی نسبت به مسئله فراز مغزها به صورت اجمالی بررسی خواهد شد و با بررسی نظریه نئوکلاسیک و رویکرد کششی، رویکرد رانشی و بررسی اصطلاحات و عبارات مختلفی نظیر شکار مغزها سعی خواهد شد مفاهیمی چون فرار مغزها، مهاجرت نخبگانف خروج برگزیدگان علمی و تخصص، و مهاجرت تخصصها که در سطح جهان نیز رایج است، بررسی شود. در بخش دوم فرار مغزها یا مهاجرت نخبگان در ایران و تمایز و تفاوتهایی که این پدیده در بعد خاص ملی دارد، بررسی می شود آنچه که تاکنون تحت عنوان پژوهش در زمینه فرار مغزها در ایران انجام شده مبتنی بر تحلیلهای عام گرایانه بوده است. به عبارت دیگر، آنچه در سطح جهانی به عنوان پدیده فرار مغزها مطرح است، بدون در نظر گرفتن خصوصیات بومی، در سطح ملی است. در این راستا با اتکا به داده های موجود، مهم ترین عوامل داخلی تاثیرگذار بر فرایند فرار مغزها در سه عنوان کلی: سیاسی و اجتماعی، علمی و فرهنگی و اقتصادی، به صورت پیمایشی بررسی می شود.

کلیدواژه ها:

brain drain ، academia ، pull factor ، push factor ، فرار مغزها ، نخبگان علمی ، رویکرد کششی ، رویکرد رانشی