شیوه های بازنمایی معماری در نگارگری ایرانی: مطالعه موردی نگاره هایی از دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی

نگارگران به ویژه از دوره­ی ایلخانی به بعد به بازنمایی فضاهای معماری و شهری در نگاره­ ها پرداخته ­اند. شیوه بازنمایی فضا در این نگاره­ها در مقایسه با ژرفنمایی و سنت نقاشی غربی دارای زبان خاص و ویژه­ای است. اغلب پژوهش­ های حیطه نگارگری ایرانی به مبانی فلسفی به خصوص حول مفهوم عالم مثال، یا شیوه­های بازنمایی در قالب روش­های تحلیلی-زیبایی­شناختی پرداخته­اند. این پژوهش را می­توان در زمره مطالعات تاریخی قرار داد که با روش تحلیلی-زیبایی­شناسانه در پی کشف شیوه­ های بازنمایی معماری در آثار نگارگری ایرانی است. در این پژوهش چهل اثر نگارگری که اغلب متعلق به دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی هستند مورد بررسی قرار گرفته ­اند. یافته­ های تحقیق نشان می­دهد که نگار ه ­ها از برهم­ نمایی بازنمایی نظام ­های مستقل معماری، منظر و رفتاری تشکیل می­شوند. هر یک از این سه نظام بازنمایی، قواعد خاص خود را دارند. سه اصل کلی سازماندهی سطح نگاره شامل سازماندهی فضای کلی با خطوط و قاب­ بندی، جزء فضاهای مستقل و کلاژ آن­ها، روایت فشرده فضایی (کلاژ واحدهای فضایی) و افق رفیع، و سه قاعده بازنمایی سطوح شامل قواعد نمایش سطوح جانبی، قواعد نمایش کف و سطوح داخلی ایوان و نمایش درون و بیرون بنا از یافته­ های این پژوهش هستند که با تمرکز بر نظام بازنمایی معماری حاصل گردیده است.

کلیدواژه ها:

نگارگری ایرانی ، بازنمایی ، فضا ، ترسیم ، معماری ایرانی