حق تابعیت و مشخصه های امتیازات شهروندی در حقوق خصوصی بین الملل

تعریف حق تابعیت و مشخصات امتیازات شهروندی در حقوق بین الملل - جزوه دوره پیشرفته حقوق تطبیقی خصوصی بین الملل

بقلم : دکتر محمد شکیبی نژاد

مقدمه📔🖊️

شهروند یک عضو رسمی یک شهر، ایالت یا کشور است. از منظر حقوقی، هر اجتماعی با وجود قوانین و مقررات و بین الملل که کلیه امور شخصی مانند : احوال شخصیه,حق تمتع و استیفاء و امتیازاتی مانند حق مالکیت ,اخذ مجوزهای مختلف از تحصیلات ابتدایی تا تکمیلی تا استخدام و هم چنین اخذ پروانه های مختلف در رسته های مختلف شغلی، جواز کسب و کار و امور بازرگانی و دیپلماتیک و .... هر دولتی برای شهروندان خود با امعان نظر و عنایت به قوانین و مقررات که توسط کابینه دولت و مجلس تنقیح,تدوین و تصویب و توسط رئیس جمهور یا به فراخور سیستم همان کشور توسط صدراعظم یا نخست وزیر دستور می دهند که با مقررات یا پروتکل های های مختلف لازم الاجرا کاملا رسمی توسط ارگان مربوطه به سمع و نظر فرد فرد شهروندان همان کشور می رساند (۱). از این رو از دید شهری موضوع حقوق شهروندی، روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر و اصول و هدف ها و وظایف و روش انجام آن است که مرتبط به حقوق عمومی و اداری و اساسی داخل همان کشور است (۲) اما در ادامه معنا و مفهوم شهروند و تابعیت در عرصه حقوق بین الملل مورد بحث خواهد گرفت.

چکیده مطلب🖋️🗒️

تابعیت رابطه ای است بین فرد و دولت که شخص تبعه را در قبال تابعیت، به حمایت دولت متبوع خود ذی حق می نماید.هم چنین ذاتی و اکتسابی بودن تابعیت را می تواند در مقالات و کتب مختلف مطالعه نمایید اما درباب مانحن فیه بشرح فوق الذکر باید بیان کرد چنین رابطه ای، شخص تبعه را مطمئن می سازد که در رفتار و معاطات و مراودات علمی فرهنگی تجاری با کشورهای خارجی و اتباع بیگانه، در صورت لزوم از حمایت سیاسی دولت متبوع خود، که بوسیله اسناد و ارگان های حقوق بین الملل شناخته شده، متمتع خواهد شد.همان طوری که گفته شد تابعیت با وجود یک رژیم و دولت با عنایت به نمایندگی ونیابت از کل مردم آن کشور ملهم از قوانین و مقررات داخل و بین الملل به فرد یا افراد درخواست کننده یا اجبارا به عنوان پناهده و پناهجو این امتیاز را اعطاء نماید(۴-۵)

اتباع بیگانه به افراد می گویند که طبق قوانین و مقررات کشور دولت مد نظر خود حال چه بوسیله تحصیلات, سرمایه گذاری,یا استخدام توسط یک شرکت یا یک فرد حقیقی که شهروند با تمام امتیازات و در آخر پناهجو یا پناهندگی و..(۶) که از امتیازات الباقی شهروندان مانند : کار,تحصیل,رانندگی,خرید اتومبیل و محل سکنا,ازدواج,....تا امور خاص مانند 👈 امور بازرگانی و دیپلماتیک یا نظامی به فراخور قوانین و مقررات آن دولت و کشور مورد نظر دست یابی پیدا نمایند(۷).

اصل مطلب ✒️📋

فارغ از موضوع دو کلمه پناهنده و پناهجو که باید درباب این موضوع کوتاه سخنی بیان خواهد شد. باید اذعان شود که تابعیت با به چند روش به افراد اعطاء می شود⬇️

تابعیت اصلی بر محور خاک - خون

تابعیت بر محور تبعی

تابعیت بر محور فرعی

تابعیت بر محور دوگانه

تابعیت بر محور افتخاری

تابعیت بر محور نژادی و مذهبی

1️⃣تابعیت اصلی بر محور خاک و خون

این نوع دو نوع تابعیت اصلی هر دو از یک ردیف پیروی می کنند. بدین مفهوم که اگر فرد طبق قانون آن دولت در کشوری متولد شود باید به او کلیه امتیازات بفرد داده شود و فلذا تابعیت و شهروندی دائم را دارد مگر موضوع اتباع بیگانه که قاعده تابعیت اصلی بر محور خون بدین معنا که اثبات نسبت نماید چند نسل قبل از او در آن کشور متولد و زیست نمودند.دربسیاری از کشورها مانند ایران ایالات متحده آمریکا آلمان استرالیا هلند حوزه کشورهای نوردیک و سوییس هر دو سیستم را در قوانین خود پذیرفته اند(۸).

پانویس 🗒️🖊️⬇️

امتیاز شهروندی که ملهم از قوانین و مقررات زیر نظر محاکم و دادنامه قاطع قابل نقض و خلع از فرد یا افراد است با موضوع تابعیت متفاوت است,چراکه در موضوع تبعه شهروندی نه تنها امتیاز حق تمتع و استیفاء دارد بلکه می تواند در انتخابات موضوعات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی همان رژیم یا سیستم حاکمیتی تشریک مساعی داشته باشد اما حق شهروندی یا امتیاز شهروندی محدودیت زمانی دارد و قابل تمدید یا غیر قابل تمدید است.

2️⃣تابعیت بر محور تبعی بدین معنا استنباط می گردد که فرد یا افراد به تبع سیستم خاک یا خون یا هر دو بتواند تابعیت آن کشور را اخذ نماید.فرق این نوع تابعیت با تابعیت اصلی در این است که فرد یا افراد باید بتوانند اثبات کنند که از نظر نژادی,فرهنگی,زبانی,اجتماعی,مذهبی و آداب و رسوم ...با اتباع و شهروندان آن کشور یکسان هستند که بحث قاعده آمره و حاکمیت قانون

Rule of law and rules of International Law Conventions

مطرح می شود. همواره سوالی که در ایران مطرح می شود(۹) ایالات هایی که ایران در زمان قاجار از ایران جدا و ملحق به شوروی سابق شدند باید به سرزمین مادری خود پس فروپاشی شوروی باید بازگردند⁉️

با توجه به احترام به تقسیمات اراضی و مالکیت تمامیت ارضی و کشوری و هم چنین از نظر سیاسی, اقتصادی, اجتماعی تا زمانی که خود همان ایالات جدا شده نخواهند نه تنها ایران بلکه کشورهای استعماری مانند انگلستان پرتغال فرانسه اسپانیا ... نیز گرچه هنوز ردپای آنها تا پرچم قابل شهود است اما پس از یک تا سه قرن هنوز همان کشورها با قانون مادر یا اساسی و اصل استقلال اتباع شهروند آن کشورها از منظر اقتصاد سیاسی و حقوقی در عرصه بین الملل می خواهند رویه جاری خود را ادامه دهند.

این افراد می توانند تابعیت به تبع موارد فوق الذکر نمایند و در صورت پذیرش وفق قانون مدنی با امعان نظر از اصل نهم قانون اساسی ایران تصمیم قاطع نهایی اخذ و به فرد یا افراد ابلاغ می شود و البته تا مرحله استیناف یا یک مرحله اعتراض قابل بازنگری نیز می باشد.چه بسا فردی از تاجیکستان تابعیت به او دهند اما به همسرش یا اقوام درجه دوم او ندهند یا مردمان افغانستان و ....

3️⃣تابعیت بر محور فرعی

این نوع تابعیت از بدترین نوع تابعیت که بهتر است گفته شود شهروندی بدون امتیاز شهروندان معمولی است. دقیقا این تابعیت فقط براساس قوانین بین الملل است.موضوع پناهنده و پناهجو در این Catagoury جای می گیرند فلهذا به کلیه توصیه نمی شود که خود به خطر بیاندازند و با هزاران سختی پناهنده و پناهجو شوند. موضوع تابعیت این افراد همان است در محل سکنای یا کمپ ها ملاحظه می شود.

4️⃣تابعیت بر محور دوگانه

رویه واحد در خصوص نحوه برخورد با این وضعیت وجود ندارد؛ برخی کشورها تابعیت مضاعف را به رسمیت نمی شناسند و هر شخص را فقط تابع یک کشور می دانند و تمهیداتی را برای جلوگیری از ایجاد تابعیت مضاعف در نظر می گیرند. به طور مثال انکار تابعیت قبلی را برای افرادی که درخواست تابعیت می کنند ضروری می دانند یا تابعیت خود را از افرادی که به تابعیت کشور دیگری در می آیند، برمی دارند. کشورهای دیگر برعکس تابعیت مضاعف را پذیرفته و اوراق هویتی و حقوق و تکالیفی که تابعیت کشوری دیگر برای شخص ایجاد کرده را معتبر می دانند.

همچنین در زمینه برخورد کشورهای ثالث یا نهادهای بین المللی با افراد با تابعیت مضاعف نیز اختلافات و ابهاماتی وجود دارد. عرف بین المللی تشخیص تابعیت موثر و رعایت قوانین کشور دارای تابعیت موثر در مورد چنین اشخاصی است.

5️⃣تابعیت بر محور افتخاری

بعضی از دولت ها (تابعان بین الملل) به صورت استثنائی به بعضی از اشخاص بسیار مهم به پاس تقدیر از زحمات و خدمات که به مردم یا آن کشور ارائه داده اند و یا فعالیتی که داشته اند اهدا می کند.

6️⃣تابعیت بر محور نژادی و مذهبی

اندک تابعان بین الملل هستند که این نوع تابعیت را به محض احراز هویت به او تابعیت و شهروندی می دهد ماند رژیم اشغالگر صهیونیست در سرزمین های خودگردان فلسطین یا میانمار یا سرزمین مناطق خودگردان مختار در اروپا مانند ⬅️انگلستان با اسکاتلند و ایرلند و ولز- اسپانیا با کاتانولیا و باسک - ایتالیا و آلتوآدیچه ویگاسپاری- دانمارک و گرینلند - پرتغال و جرایز آزوور

موضوع پناهنده و پناهجو📌📑

🅰️

کلیه افرادی که به دلایل مختلف به کشورهای مختلف خود را به نوعی می رساندند کلهم پناهنده می گویند. اما فرق Asylum seeker یا پناهنده مطابق کنوانسیون۱۹۵۱ و پروتکل ۱۹۶۷ سازمان پناهندگان ملل متحد مستفاد از ماده ۱۴ اعلامیه بین الملل حقوق بشر یک مفهوم حقوقی در مورد افراد استفاده می شود به دلایل جنگ,شورش,جنگ های داخل یا تجاوز یک کشور به آن کشور یا ب دلیل عقاید سیاسی و امور مذهبی و نژادی که در کشور خود مورد آزار و اذیت تعرض یا تجاوز و شکنجه قرار گرفته و پس از رسیدن به مبدا مکلف است کلیه اسناد و مدارک و مجوز اقامت دائم همان کشور یا پاسپورت خود را تحویل کمیساریای عالی حقوق بشر تحویل تا مورد بررسی قرار گیرند.

🅱️

پناهجو Social refugee

افرادی هستند که فارغ از بحث موارد سیاسی که در این مبحث جای ندارد کلیه موارد فوق الاشعار بنا به موضوعات اجتماعی فرهنگی و اقتصادی این راه سخت را برخورد هموار می سازند.این موضوع فارغ از بحث اخذ شهروندی و تابعیت از تابعان بین الملل و رژیم های مستقر در آن کشورها است. بر اساس مواد ۳۰ گانه میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۷۶ با عنایت از ماده ۲۷ منطبق با استفاده از میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۱۹۶۶ کلیه افراد باید از امتیازات مدنی فرهنگی اقتصادی و اجتماعی برخوردار شوند.

دستاورد و جمع بندی📖✒️

تابعیت و کسب امتیاز حقوق شهروندی بسیار با اهمیت است.به نوعی هویت فرد به فرد افراد یک اجتماع بدون وجود اصل تابعیت معنا ندارد.هم چنان که سلب تابعیت نیز سالب آزادی و استقلال فرد یا افراد همان اجتماع حال خود خواسته یا ناخواسته که همانا آپارتاید Apartheid 

(۹) که محرومیت از کلیه ویژگی های یک تابع و شهروندان را بشرح فوق الاشعار بهمراه خواهد داشت. پس از آفریقای جنوبی گرچه در آفریقای مرکزی و شمال آفریقا و بعضی از کشور خاورمیانه هنوز چنین هست اما بیشترین و بارزترین آنها در خاورمیانه رفتار دولت رژیم صهیونسیت اسراییل با فلسطینیان، به سیستم آپارتاید نژادی فرهنگی قومی زبانی اجتماعی و سیاسی بدل شده جان دوگارد گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد، گزارش کرده است که یک سیستم کنترلی شامل جاده های جداگانه، تبعیض در زیرساخت ها، حقوق قانونی، و دسترسی به زمین و منابع بین شهروندان فلسطینی و اسرائیلی در مناطق اشغال شده اسرائیل با رژیم آپارتاید متفاوت است، ولی با جنبه هایی از آن تشابه زیاد دارد.تابعیت پیوندی است که نشان دهنده تعلق خاطر جمعیت یا ملت به حکومت و دولت و حمایت متقابل تابعان از افراد همان اجتماع در عرصه سیاسی و بین الملل از مزایای تابعیت و حقوق هر شهروند در هر کشور است.(۱۰)

منابع و ماخذ ⬇️

1️⃣قانون مدنی مواد ۹۷۶ تا ۹۹۱

2️⃣https://repository.law.umich.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1486&context=mjil

3️⃣https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-relating-status-refugees

4️⃣https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights

5️⃣https://www.refworld.org/docid/3ae6b3b00.html

6️⃣Published originally in Swedish under the title: När Konfucius kom till FN : Peng Chun Chang och FN's förklaring om de mänskliga rättigheterna. Stockholm : Dialogos, 2016.

Includes index.

Bibliography: p. [275]-283,.ISBN : 9780812250565

7️⃣https://www.unhcr.org/3b66c2aa10.html

8️⃣https://legal.un.org/avl/ha/cspca/cspca.html

9️⃣https://legal.un.org/avl/ha/cspca/cspca.html

🔟https://digitallibrary.un.org/record/198101?ln