تحلیل هیدرومورفولوژیک رودخانه کرج در بازه شهری از بیلقان تا پل راه آهن

توسعه شهری و تغییر کاربری اراضی، آسیب های جدی بر کیفیت و شرایط تعادل ژئومورفولوژیک، ظرفیت آبگذری و خدمات زیست بوم رودخانه وارد کرده است. از طرفی این تغییرات و دخالت های انسانی، پایداری محیطی محدوده را تحت تاثیر قرار داده است. برای مدیریت و جلوگیری ازدست رفتن عملکردهای طبیعی و ژئومورفولوژیک رودخانه ها ضرورت ارزیابی کیفیت مورفولوژیک رودخانه وجود دارد. در رودخانه کرج به دلیل گسترش شهرنشینی، تجاوز به بستر و حریم رودخانه، آبراهه سازی، برداشت شن و ماسه و غیره، آسیب­های جدی بر اکوسیستم رودخانه تحمیل شده است. در پژوهش حاضر، کیفیت هیدروژئومورفولوژی رودخانه کرج در بازه شهری کرج (از پل بیلقان تا پل راه آهن) مورد ارزیابی قرار گرفت. با استفاده از شاخص هیدروژئومورفولوژیکی IHG در طول مسیر اصلی رودخانه، حوضه به هفت بخش (بازه) تقسیم شد و مقدار این شاخص برای هر بازه تعیین گردید. شاخص IHG تعداد ۹ پارامتر را در سه گروه (کیفیت عملکرد رودخانه ، مورفولوژی آبراهه، پوشش گیاهی کنار رود) ارزیابی می کند. مقدار هر پارامتر بین ۱ تا ۱۰، متناسب با وضعیت طبیعی و عملکرد حوضه رودخانه قرار دارد. بر اساس نتایج این تحقیق، بازه های ۱، ۲، ۳، ۴، ۶ و ۷ از کیفیت هیدرومورفولوژی ضعیف؛ و بازه ۵ به دلیل دخالت های انسانی (از جمله تغییر در الگوی مورفولوژی، ایجاد سازه های مهندسی، قطع پیوستگی آبراهه اصلی و سیلاب دشت)، از کیفیت خیلی ضعیف برخوردار هستند. همچنین، کیفیت هیدروژئومورفولوژی بازه شهری رودخانه کرج به دلیل گسترش فضای شهری و سکونتگاهی، تاسیسات شهری و استخراج بی رویه شن و ماسه، بیشترین اثرات منفی را دارد. نتایج نشان می دهد که شاخص IHG نشانگر و حسگر مناسبی برای ارزیابی کیفیت هیدروژئومورفولوژیکی رودخانه­ها است.

کلیدواژه ها:

شاخص هیدروژئومورفولوژیک (IHG) ، ساماندهی رودخانه ، مورفولوژی آبراهه ، توسعه شهری ، رودخانه کرج